Dnia 30 października 2017 r. Krajowa Rada Sądownictwa wydała komunikat o skutecznym złożeniu sprzeciwu wobec powierzenia obowiązków sędziego 265 asesorom, którzy złożyli ślubowanie w dniu 21 września 2017 r. Wobec podnoszenia za pośrednictwem środków masowego przekazu argumentów w większości nie mających oparcia w rzeczywistości oraz w przepisach prawa, uważamy za konieczne przybliżenie opinii publicznej tego problemu.
Zdecydowaną większość osób znajdujących się na liście asesorów stanowią osoby, które ukończyły aplikację ogólną (roczną) i sędziowską (2,5 roczną) w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury w latach 2009-2016. Po zakończeniu szkolenia złożyli egzamin sędziowski i odbyli obowiązkowy (18-miesięczny) staż w sądach rejonowych, pracując na stanowiskach referendarzy sądowych. Na liście przesłanej przez Ministra Sprawiedliwości znaleźli się wszyscy aplikanci, którzy uzyskali pozytywny wynik egzaminu i nie podjęli decyzji o rezygnacji z asesury, a także referendarze sądowi oraz asystenci sędziów, którzy po kilku latach wykonywania zawodu, w latach 2011-2016 zdali egzamin sędziowski przeprowadzany w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury.
Czy asesorzy nie mają ważnych badań lekarskich?
Ustawa mająca zastosowanie do 265 asesorów, tj. ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, w art. 15 ust. 5 stanowi, że zaświadczenia lekarskie i psychologiczne składają jedynie asystenci i referendarze, którzy zdali egzamin sędziowski, a nie ukończyli aplikacji sędziowskiej. Osoby, które ukończyły aplikację sędziowską, nie miały obowiązku uzyskania nowych zaświadczeń lekarskich, ponieważ dysponowały już zaświadczeniami wystawionymi w trakcie odbywania aplikacji. Ustawodawca wprowadzając przepis art. 15 ust. 5 uznał zatem, że zaświadczenia o zdolności sprawowania urzędu sędziego składane przez aplikantów sędziowskich w trakcie aplikacji są wystarczające. Wszystkie zaświadczenia stwierdzały zdolność aplikantów do pełnienia obowiązków sędziego (nie zaś do odbywania aplikacji sędziowskiej) oraz były wystawione jako bezterminowe. Terminowość zaświadczeń została wprowadzona dopiero na mocy Rozporządzenia MS w sprawie badań lekarskich i psychologicznych kandydatów do objęcia urzędu sędziego, które weszło w życie z dniem 1 października 2014r. Rozporządzenie to dotyczy wyłącznie nowych zaświadczeń sporządzanych po dniu jego wejścia w życie i nie zawiera przepisu mówiącego o tym, że zaświadczenia lekarskie uzyskane przed dniem 1 października 2014 r. utraciły ważność.
Czy asesorzy są podlegli Ministrowi Sprawiedliwości?
Nie, ponieważ rola Ministra w procedurze powoływania asesorów sądowych sprowadza się jedynie do uroczystego aktu mianowania. Minister mianuje asesorów na podstawie listy klasyfikacyjnej sporządzonej przez Dyrektora KSSiP. Warunkiem umieszczenia na liście jest złożenie egzaminu sędziowskiego z wynikiem pozytywnym. Minister Sprawiedliwości nie może odmówić powołania na asesora, jeżeli kandydat znajduje się na liście, nie ma też wpływu na to, w jakim sądzie będzie on orzekał, nie może również odwołać asesora w żadnym momencie trwania asesury. O możliwości pełnienia obowiązków sędziego przez asesora rozstrzyga wyłącznie Krajowa Rada Sądownictwa, do której należy decyzja o powierzeniu wykonywania obowiązków sędziego asesorowi.
Czy niektórzy z asesorów nie ukończyli aplikacji sędziowskiej?
Wśród 265 asesorów, poza referendarzami sądowymi i asystentami sędziów, którzy zdali egzamin w latach 2011-2016 i nie mieli obowiązku dodatkowego szkolenia, nie ma osób, które nie ukończyły aplikacji. Z art. 15 ust. 10 ustawy przywołanej powyżej wynika, że absolwenci aplikacji sędziowskiej, którzy złożyli egzamin sędziowski w latach 2015 i 2016 oraz dokonali wyboru stanowiska asesora sądowego, kończą odbywanie aplikacji sędziowskiej z dniem poprzedzającym nawiązanie stosunku pracy na stanowisku asesora sądowego. Skoro zatem w aktach tych asesorów były dokumenty poświadczające zdanie egzaminu sędziowskiego i osoby te znalazły się na liście osób, które wybrały asesurę, to sam ustawodawca nie tylko przesądził, że ukończyli oni aplikację, ale wskazał datę, z jaką to ukończenie nastąpiło. Wystawiany dyplom stanowił jedynie potwierdzenie zakończenia szkolenia, data wskazana na dyplomie (tj. data jego wystawienia) nie ma zatem znaczenia dla oceny momentu ukończenia aplikacji. Asystenci sędziego i referendarze sądowi, którzy w latach 2011-2016 zdali eksternistycznie egzamin sędziowski, uzyskali prawo do objęcia urzędu asesora sądowego pomimo nieodbycia aplikacji sędziowskiej na mocy przywoływanego już wcześniej art. 15 ust 1 pkt 2 i ust. 12 ustawy z dnia 11 maja 2017 r., który w tym zakresie wyłączył wobec tych osób stosowanie reguł ogólnych.
Nadto, rada procedowała w sposób uniemożliwiający kandydatom ustosunkowanie się do sformułowanych zarzutów związanych z brakami formalnymi rzekomo występującymi w dołączonej dokumentacji. Ustawa o KRS ustanawia procedurę postępowania w takich przypadkach. Sprawy asesorów były sprawami indywidualnymi, do których KRS miał obowiązek zastosować procedury z art. 30 lub art. 33 ustawy o KRS, tj. wezwać do usunięcia ewentualnych braków, bądź też do wyjaśnienia ewentualnych wątpliwości. Żadna z powyższych procedur nie została wobec nas zastosowana.
Biorąc pod uwagę powyższe fakty, uważamy, że sprzeciw KRS w zakresie wyżej opisanym nie jest oparty na okolicznościach, które w świetle przepisów prawa mogły stanowić podstawę podjętej decyzji.
Asesorzy sądowi