W dniu 27 maja 2019 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego odbyła się Ogólnopolska Konferencja Doktorantów pt. „Dyskursy prawne i prawnicze. Wykładnia prawa w teorii i w praktyce”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Koło Naukowe Prolepsis, którego opiekunem naukowym jest dr Karolina Gmerek oraz przez dr hab. Agnieszkę Choduń (Katedra Tworzenia i Wykładni Prawa) na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Patronat nad Konferencją objęli prof. zw. dr hab. dr h.c. Maciej Zieliński twórca derywacyjnej koncepcji wykładni prawa, kierownik Katedry Tworzenia i Wykładni Prawa Uniwersytetu Szczecińskiego, oraz Rektor Uniwersytetu Szczecińskiego prof. zw. dr hab. Edward Włodarczyk, zaś medialną pieczę sprawowało czasopismo In Gremio, które tak jak dyskurs będący przedmiotem Konferencji, integruje społeczność prawników. Konferencja była pierwszą z cyklu Dyskursy prawne i prawnicze – wydarzeń naukowych z zakresu teorii i filozofii prawa organizowanych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Choć czynny udział adresowany był do doktorantów, nie zabrakło licznie zgromadzonych studentów oraz przedstawicieli kadry naukowej. W ramach wydarzenia zaproponowaliśmy dwa bloki tematyczne – „Wykładnia prawa w teorii” oraz „Wykładnia prawa w praktyce”. Podczas pierwszego z nich poruszono problematykę związaną z różnymi zagadnieniami odnoszącymi się do konkretnych koncepcji (teorii) wykładni prawa. W obrębie drugiego mieściły się zagadnienia dotyczące wykładni prawa w szczegółowych naukach prawnych. W trakcie niemal całego dnia obrad wysłuchaliśmy wystąpień jedenaściorga prelegentów i prelegentek z siedmiu krajowych uczelni wyższych.
Podczas oficjalnego rozpoczęcia Konferencji opiekun Koła Naukowego Prolepsis, dr Karolina Gmerek (Katedra Tworzenia i Wykładni Prawa, Uniwersytet Szczeciński) powitała gości, a następnie dr hab. Agnieszka Choduń (Katedra Tworzenia i Wykładni Prawa, Uniwersytet Szczeciński) uroczyście otworzyła Konferencję, mówiąc o istocie, założeniach i celach wydarzenia Dyskursy prawne i prawnicze, a także zaprosiła do wysłuchania referatu wprowadzającego.
Wspomniany referat, na który z niecierpliwością czekali wszyscy zgromadzeni, wygłosił Profesor Maciej Zieliński. W trakcie wystąpienia Profesor poczynił kilka uwag będących wskazówkami dla młodych naukowców na drodze naukowego rozwoju, a także wspominał własną – wcale nie łatwą – drogę kariery naukowej, sięgając do czasów, kiedy nikt jeszcze nie wiedział, że koncepcja, którą tworzył, będzie nazwana derywacyjną. Nasz Mistrz udzielił słuchaczom cennych rad, którymi każdy, kto w nauce szuka wartościowych rozwiązań, powinien się kierować. Pierwszą i najważniejszą zasadą jest wiedzieć, po co zabiera się głos, a wszystko, co się robi, robić świadomie. Aby do tego dojść należy poświęcić wiele czasu, wykazać się niezwykłą wytrwałością i rzetelnością, a dobierając siatkę pojęciową spójną wewnętrznie do problematyki, także właściwym przygotowaniem metodologicznym. Ponadto trzeba wiedzieć jak bronić i zawsze bronić swojego stanowiska.
„Nie bójcie się nikogo, wierzcie w to, że ludzie szukają przede wszystkim prawdy, że szukają przede wszystkim czegoś, co by było wspólne dla wszystkich. Potraktujcie naukę jako taką skarbonkę, do której wrzuca się grosiki – maleńkie, trochę większe i największe, bo one wszystkie potem pozwolą rozwalić skarbonkę i wyjąć z niej wszystko, co jest dobrem wspólnym, bo polska wykładnia prawa jest wspólna. Każdy, kto na temat wykładni coś mówi, mówi dokładając do tej wspólnej skarbnicy. Koncepcja derywacyjna też jest wspólna we wszystkim, co się w Polsce do tej pory robiło” – mogliśmy usłyszeć z ust naszego Mentora, który także zwrócił uwagę na wiodącą pozycję polskiej wykładni prawa – „Polska wykładnia jako całość, ta wewnętrznie, nie do końca spójna, jest potężna i dokładajmy do niej. Nie szukajmy rozwiązań jednych, szukajmy rozwiązań wartościowych, choćby to był maleńki grosik”. Profesor zakończył referat słowami uniwersalnymi, mogącymi być drogowskazem dla każdego, kto na drodze naukowego rozwoju się znajduje lub znajdować się będzie – „Niczego się nie bójcie, z każdym się posprzeczajcie, szanujcie innych i szanujcie przede wszystkim siebie”.
Po znakomitym wystąpieniu Profesora Macieja Zielińskiego rozpoczęła się pierwsza sesja Konferencji moderowana przez dr hab. Agnieszkę Choduń. Jak już wcześniej wspomniałam, w tej części wydarzenia mogliśmy wsłuchać się w wystąpienia poświęcone zagadnieniom odnoszącym się do poszczególnych koncepcji wykładni prawa. Pierwsza prelegentka, mgr Klaudia Gaczoł (Katedra Teorii i Filozofii Prawa, Uniwersytet Wrocławski) przedstawiła, jak zmieniała się i rozwijała derywacyjna koncepcja wykładni prawa w referacie „Ewolucja derywacyjnej koncepcji wykładni prawa”. Autorka w sposób syntetyczny, a przy tym niezwykle trafny, uchwyciła momenty zwrotne tej koncepcji, przez co zwróciła uwagę także na to, że choć zrąb koncepcji pozostał ten sam, to modyfikacji i rozwinięciom uległy wcześniej zdefiniowane podstawowe pojęcia tej koncepcji, a także jej dyrektywy interpretacyjne. Kolejny referat „Koncepcja tekstualizmu wyrafinowanego Marcina Matczaka jako wersja koncepcji derywacyjnej – próba rekonstrukcji” wygłosiła mgr Małgorzata Szymańska (Katedra Teorii i Filozofii Prawa, Uniwersytet Wrocławski). Autorka w swym wystąpieniu zwróciła przede wszystkim uwagę na to, że omawiana przez nią koncepcja wykładni w istocie jest pewną wersją koncepcji derywacyjnej, tyle że bardziej ogólną i w mniejszym stopniu możliwą do zastosowania w praktyce. Na konsekwencje zastosowania definicji cząstkowych we wnioskowaniach dedukcyjnych wskazała mgr Kamila Kosińka (Katedra Teorii i Filozofii Prawa, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) w referacie „Rola definicji cząstkowych jako argumentów niestanowczych w wyprowadzaniu zasad składników z zasady państwa prawnego”. Po tych wystąpieniach nadszedł czas na dyskusję, podczas której wskazywano na praktyczne i dyskursywne aspekty koncepcji derywacyjnej oraz wpływ przedstawicieli dogmatyki oraz teorii prawa na koncepcję wykładni prawa. W związku z nowym – pragmatycznym zwrotem koncepcji derywacyjnej – pojawił się także postulat 8. wydania książki „Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki”, wobec którego Profesor Maciej Zieliński nie zaprotestował. Po przerwie mogliśmy wysłuchać wystąpień dotyczących wykładni prawa związanych zarówno z prawem konstytucyjnym, jak i prawem karnym. Próbę odpowiedzi na pytanie, czy i w jaki sposób stosowanie określonych dyrektyw interpretacyjnych wpływa na wynik interpretacji art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, podjął mgr Piotr Maciaszek (Katedra Prawa Konstytucyjnego i Instytucji Politycznych, Uniwersytet Gdański) w referacie „Treść art. 8 ust. 2 Konstytucji RP a wybór właściwej reguły wykładni przepisów prawa w polskim porządku prawnym”. Magister Jędrzej Gryko (Katedra Tworzenia i Wykładni Prawa, Uniwersytet Szczeciński) zabrał głos w sprawie wykładni jednego z przepisów Konstytucji w referacie zatytułowanym „Artykuł 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. w świetle derywacyjnej koncepcji wykładni prawa”. Ostatnim wystąpieniem w ramach pierwszej sesji był referat „Doniosłość fazy porządkującej wykładni na przykładzie instytucji ‘czynnego żalu’ w Kodeksie karnym skarbowym” autorstwa mgra Grzegorza Lipińskiego (Katedra Postępowania Karnego, Uniwersytet Szczeciński).
Na temat roli wykładni prawa w szczegółowych naukach prawnych usłyszeliśmy podczas drugiej sesji Konferencji, moderowanej przez dr Karolinę Gmerek. Na początku wysłuchaliśmy trzech wystąpień poświęconych zagadnieniom związanym z wykładnią prawa podatkowego. O istocie, zakresie stosowania i doniosłości stosowania przez organy prawa podatkowego reguły in dubio pro tributario, czyli o tym, jak w praktyce przedstawia się „Rozstrzyganie wątpliwości na korzyść podatnika w procesie wykładni prawa podatkowego” powiedziała mgr Marta Damaz (Katedra Prawa Podatkowego, Uniwersytet Łódzki). Magister Dominika Wróblewska (Katedra Prawa Finansowego, Uniwersytet Szczeciński) zreferowała, jak wygląda „Wykładnia prawa w praktyce organów podatkowych” wskazując przy tym na najczęstsze błędy, jakie w procesie interpretacji popełniają organy podatkowe oraz na konsekwencje tych błędów dla właściwego prowadzenia postępowania podatkowego. W ostatnim już wystąpieniu dotyczącym zagadnień prawnopodatkowych mogliśmy usłyszeć o nowej praktyce działań legislacyjnych w zakresie prawa podatkowego. Referat „Objaśnienia podatkowe jako nowy etap tworzenia prawa podatkowego” wygłosiła mgr Jagoda Kondratowska-Muszyńska (Katedra Prawa Podatkowego, Uniwersytet Łódzki). Następne wystąpienie przeniosło nas do zagadnień prawa gospodarczego publicznego. Na temat praktycznych problemów wykładni przepisów normujących postępowanie przed prezesem UOKIK, zasad tego postępowania rozumianych jako ogólne zasady procesowe, a także tego, które przepisy prawne normują wspomniane zasady, wypowiedział się mgr Radek Wasilewski (Katedra Prawa Gospodarczego Publicznego, Uniwersytet Szczeciński) w referacie „Dylematy wykładni prawa na kanwie zasad postępowania przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów”. Po czterech interesujących wystąpieniach nadszedł czas na ożywioną dyskusję, w której do wystąpień prelegentów odnieśli się uczestniczący w konferencji specjaliści z zakresu prawa finansowego i jednocześnie członkowie Koła Naukowego „FiskUS”.
Podczas ostatniej części Konferencji, moderowanej przez mgra Jędrzeja Grykę, usłyszeliśmy referat „Wykładnia przepisów o władzy rodzicielskiej w przypadku rozwodu czy rozstania się rodziców dziecka – krytyczna analiza przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na tle konfliktu aksjologicznego w polskim systemie prawnym w kontekście zasady dobra dziecka. Ustawowa dyskryminacja czy już ustawowe bezprawie?”. O tym, jak właściwie przeprowadzony proces wykładni wpływa na osiągnięcie pożądanego rezultatu ochrony naturalnych i podmiotowych praw człowieka, jakimi są prawa rodzicielskie oraz zasady dobra dziecka (pomijane, zdaniem referenta, przez polskie sądy rodzinne w sytuacji rozwodu czy rozejścia się rodziców dziecka) opowiedział mgr Dariusz Szenkowski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu). Po żywej dyskusji nad tym wzbudzającym emocje referatem, uroczystego zakończenia konferencji dokonała dr hab. Agnieszka Choduń, która podziękowała uczestnikom i organizatorom oraz zapowiedziała, że w przyszłym roku będzie miało miejsce kolejne wydarzenie z cyklu Dyskursy prawne i prawnicze.
Podczas ośmiu godzin obrad wysłuchaliśmy wielu interesujących, inspirujących, a przede wszystkim będących impulsem do dyskusji i polemik, wystąpień. Jednym słowem – byliśmy uczestnikami prawdziwego dyskursu. Wydarzenie utwierdziło nas w przekonaniu, jak ważną rolę w szukaniu wartościowych rozwiązań i dążeniu do prawdy odgrywa wykładnia prawa. Na kolejną konferencję zapraszamy za rok, a tymczasem zachęcamy do śledzenia naszej strony na portalu Facebook, gdzie na bieżąco zapowiadamy kolejne niezwykle ciekawe wydarzenia mające na celu kształtowanie dobra wspólnego, jakim jest wykładnia prawa.