• Przejdź do głównej nawigacji
  • Przejdź do treści
  • Przejdź do głównego paska bocznego
  • 2022
    • In Gremio 157
    • In Gremio 158
    • In Gremio 159
    • In Gremio 160
    • In Gremio 161
    • Wydanie specjalne
    • In Gremio 162
  • 2021
    • In Gremio 149
    • In Gremio 150
    • In Gremio 151
    • In Gremio 152
    • In Gremio 153
    • In Gremio 154
    • In Gremio 155
    • In Gremio 156
  • 2020
    • In Gremio 138
    • In Gremio 139
    • In Gremio 140
    • In Gremio 141
    • In Gremio 142
    • In Gremio 143
    • In Gremio 144
    • In Gremio 145
    • In Gremio 146
    • In Gremio 147
    • In Gremio 148
  • 2019
    • In Gremio 127
    • In Gremio 128
    • In Gremio 129
    • In Gremio 130
    • In Gremio 131
    • In Gremio 132
    • In Gremio 133
    • In Gremio 134
    • In Gremio 135
    • In Gremio 136
    • In Gremio 137
  • 2018
    • In Gremio 116
    • In Gremio 117
    • In Gremio 118
    • In Gremio 119
    • In Gremio 120
    • In Gremio 121
    • In Gremio 122
    • In Gremio 123
    • In Gremio 124
    • In Gremio 125
    • In Gremio 126
  • 2017
    • In Gremio 105
    • In Gremio 106
    • In Gremio 107
    • In Gremio 108
    • In Gremio 109
    • In Gremio 110
    • In Gremio 111
    • In Gremio 112
    • In Gremio 113
    • In Gremio 114
    • In Gremio 115
  • 2016
    • In Gremio 98-99
    • In Gremio 100
    • In Gremio 101
    • In Gremio 102
    • In Gremio 103
    • In Gremio 104
  • 2015
    • In Gremio 91-92
    • In Gremio 93
    • In Gremio 94-95
    • In Gremio 96
    • In Gremio 97
  • 2014
    • In Gremio 86
    • In Gremio 87
    • In Gremio 88-89
    • In Gremio 90
  • 2013
    • In Gremio 80
    • In Gremio 81
    • In Gremio 82-83
    • In Gremio 84
    • In Gremio 85
  • 2012
    • In Gremio 74
    • In Gremio 75
    • In Gremio 76
    • In Gremio 77
    • In Gremio 78
    • In Gremio 79
  • 2011
    • In Gremio 68
    • In Gremio 69
    • In Gremio 70
    • In Gremio 71
    • In Gremio 72
    • In Gremio 73
  • 2010
    • In Gremio 62
    • In Gremio 63
    • In Gremio 64
    • In Gremio 65
    • In Gremio 66
    • In Gremio 67
  • więcej…
    • 2009
      • In Gremio 56
      • In Gremio 57
      • In Gremio 58
      • In Gremio 59
      • In Gremio 60
      • In Gremio 61
    • 2008
      • In Gremio 45-46
      • In Gremio 47-48
      • In Gremio 49-50
      • In Gremio 51-52
      • In Gremio 53-54
      • In Gremio 55
    • 2007
      • In Gremio 33
      • In Gremio 34
      • In Gremio 35
      • In Gremio 36
      • In Gremio 37
      • In Gremio 38
      • In Gremio 39-40
      • In Gremio 41
      • In Gremio 42
      • In Gremio 43
      • In Gremio 44
    • 2006
      • In Gremio 21
      • In Gremio 22
      • In Gremio 23
      • In Gremio 24
      • In Gremio 25
      • In Gremio 26
      • In Gremio 27-28
      • In Gremio 29
      • In Gremio 30
      • In Gremio 31
      • In Gremio 32
    • 2005
      • In Gremio 9
      • In Gremio 10
      • In Gremio 11
      • In Gremio 12
      • In Gremio 13
      • In Gremio 14
      • In Gremio 15-16
      • In Gremio 17
      • In Gremio 18
      • In Gremio 19
      • In Gremio 20
    • 2004
      • In Gremio 1
      • In Gremio 2
      • In Gremio 3
      • In Gremio 4
      • In Gremio 5
      • In Gremio 6
      • In Gremio 7
      • In Gremio 8

In Gremio

łączy środowiska prawnicze

  • Start
  • Adwokaci
  • Radcowie prawni
  • Sędziowie
  • Prokuratorzy
  • Komornicy
  • Notariusze
  • Aplikanci

Testament wspólny małżonków

Katarzyna Dakowska

Pierwszą i podstawową zasadą, która wydaje się stać w sprzeczności z instytucją testamentu wspólnego, jest swoboda testowania. Pozwala ona spadkodawcy na samodzielne dysponowanie swoim majątkiem na wypadek śmierci. Gwarantem przestrzegania tej zasady jest art. 942 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.). Swoboda testowania polega na niczym nieograniczonej możliwości odwoływania rozrządzeń na wypadek śmierci, a także na tym, aby osoby trzecie nie wpływały na faktyczną wolę testatorów. 

Art. 942 k.c. stanowi, że testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. W związku z powyższym każdy z małżonków ustanawia samodzielnie testament i decyduje o osobie spadkobiercy. Nie ma zatem możliwości łączenia dwóch lub więcej oświadczeń na wypadek śmierci w jednym dokumencie, chyba że pierwszy testator własnoręcznie spisuje treść swojego oświadczenia, opatruje je datą i podpisuje, a poniżej lub na odwrocie kartki to samo czyni drugi spadkodawca.

Skutkiem sporządzenia testamentu wspólnego jest bezwzględna nieważność wszystkich zawartych w nim rozporządzeń.

Obecnie, w systemach prawnych opierających się na tradycji rzymskiej, zasadniczo testamenty wspólne nie występują. Zdarzają się jednak wyjątki. Otóż w niektórych krajach dopuszczalne jest ustanawianie testamentów wspólnych przez małżonków. Instytucję tę przewidział chociażby niemiecki ustawodawca w kodeksie cywilnym (Bürgerliches Gesetzbuch) z 1896 roku. 

Ustanowienie testamentu wspólnego polega na podjęciu wspólnego rozrządzenia na wypadek śmierci przez małżonków. W tym miejscu warto zaznaczyć, że niemiecka Ustawa o zarejestrowanych związkach partnerskich z 16 lutego 2001 roku (Gesetz über die Eingetragene Lebenspartnerschaft) pozwoliła partnerom pozostającym w zarejestrowanych związkach na ustanawianie testamentów wspólnych. Zatem przywilej korzystania z omawianej instytucji prawa spadkowego obejmuje małżonków i partnerów pozostających w zarejestrowanych związkach, natomiast odmawia się skorzystania z dobrodziejstwa testamentu wspólnego narzeczonym i osobom żyjącym w konkubinacie.

Rozwiązanie małżeństwa poprzez rozwód lub jego uchylenie przed śmiercią jednego z testatorów skutkuje nieważnością testamentu wspólnego, chyba że spadkodawca przewidział wystąpienie takich okoliczności. Powyższe znajduje zastosowanie również w razie uchylenia związku partnerskiego.

Dla sporządzenia testamentu wspólnego nie została przewidziana żadna forma szczególna, zatem w ramach jego ustanawiania można skorzystać z każdej konstrukcji dopuszczalnej dla testamentów. Istotnym jest, że każdy z małżonków lub partnerów może skorzystać z innej formy. Małżonkowie mogą nie tylko ustanowić testament wspólny w różnych formach, lecz także nie muszą do niego przystępować w tym samym czasie. Ważne, że nie może to nastąpić po śmierci jednego z małżonków.

Istnieją trzy konstrukcje, w oparciu o które można sporządzić testament wspólny. Pierwsza z nich – Einheitslösung – przewiduje, że w przypadku śmierci jednego z małżonków, dłużej żyjący małżonek zostaje jedynym spadkobiercą. Konsekwencją powyższego jest połączenie majątków obu małżonków w jedną masę. Dopiero po śmierci dłużej żyjącego spadkodawcy uprzednio powołana jako spadkobierca osoba trzecia dziedziczy stanowiący jedność majątek obojga małżonków. Konstrukcja Trennungslösung różni się tym, że na pozostałym przy życiu małżonku ciąży obowiązek zachowania odziedziczonego spadku. Zatem masy majątkowe zmarłego małżonka i pozostałego przy życiu nie łączą się. W konsekwencji osoba trzecia, powołana do dziedziczenia po obojgu małżonkach, ma pewność, że odziedziczy przynajmniej majątek po pierwszym ze zmarłych małżonków. Ostatnia konstrukcja – Nießbrauchvermächtnis – polega na tym, że pozostały przy życiu małżonek jest użytkownikiem, a osoba trzecia jedynym spadkobiercą zmarłego.

Chociaż polskie prawo spadkowe zakazuje ustanawiania testamentów wspólnych, to Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego prowadziła prace nad projektem, w którym przewidziano sześć przepisów regulujących tę instytucję. Przywilej sporządzania takiego testamentu miał przysługiwać małżonkom. W projekcie zmian zaproponowano, by wystarczyło, że jeden z małżonków „sporządzi testament zgodnie z wymaganiami przewidzianymi dla testamentu własnoręcznego, a drugi małżonek doda do niego własne oświadczenie, że ten testament ma być uważany także za jego testament”. Propozycja przewidywała także możliwość sporządzenia testamentu wspólnego w formie aktu notarialnego. W projekcie Komisji zostały również uregulowane kwestie zapisu windykacyjnego, utraty mocy testamentu, odwołania rozrządzeń i wymaganej przy tym formy.

Powyżej wspomniany projekt świadczy o tym, że instytucja testamentu wspólnego ma zarówno zwolenników jak i przeciwników, w związku z czym dyskusja na temat jego ewentualnego wprowadzenia do polskiego systemu prawnego wydaje się być potrzebna i uzasadniona. 

 

Źródła:

• Ciszewski J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II,

• Gudkowski J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz.
Tom VI. Spadki, wyd. II,

• Kanzleiter R., Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetz mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen, Buch 5: Erbrecht §§ 2265-2302, Berlin 2014,

• Kidyba A. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz.
Tom IV. Spadki, wyd. IV,

• Longchamps de Bérier F., Law of Succession : Roman Legal Framework and Comparative Law Perspective, Warszawa 2011,

• Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 10: Erbrecht §§ 1922-2385, §§ 27-35 BeurkG, 7 Auflage, 2017,

• Palandt Bürgerliches Gesetzbuch, Band 7, 76. Auflage, München 2017,

• Pazdan M., Wybrane projektowane zmiany w prawie spadkowym.

Kategorie: Aplikanci, In Gremio 134

Katarzyna Dakowska

aplikantka adwokacka

Zobacz najchętniej czytane działy:

  • Kryminalna historia Polski
  • Ślepym Okiem Temidy
  • Temat numeru

Pierwszy Sidebar

Informacje:

  • O In Gremio
  • Redakcja
  • Rada Programowa
  • Zasady współpracy
  • Reklama
  • Polityka prywatności
  • Regulaminy
  • Kontakt
© 2004–2023 In Gremio.