Wiele mówi się o zmianach w sposobie prowadzenia aplikacji adwokackich. Pojawiają się pomysły upraktycznienia zajęć, zwiększenia roli patrona w rozwoju zawodowym aplikanta – poniżej spróbujemy pokazać, jakie modele aplikacji funkcjonują w innych krajach unijnych. Być może znajdziemy w nich elementy, które warto wdrożyć do naszego systemu kształcenia. A może uświadomimy sobie, że aplikacja w Polsce proponuje rozwiązania lepsze niż w innych krajach. W końcu powiedzenie wszędzie dobrze, gdzie nas nie ma zawiera w sobie trochę prawdy. 

Aplikacja adwokacka w Chorwacji 

Aplikację adwokacką w Chorwacji odbywa się przy izbie adwokackiej, jednakże nie jest to sformalizowane w taki sposób jak w Polsce. Izba organizuje szkolenia co najmniej 4 razy w roku, które trwają każdorazowo 2 tygodnie. Nie ma przy tym narzuconego programu szkoleń. Aplikanci zobowiązani są odbywać staż w kancelariach pod nadzorem adwokata prowadzącego prywatną praktykę. Aplikacja jest bezpłatna.

Egzamin końcowy jest egzaminem państwowym, organizowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Jest to ujednolicony egzamin dla prawników pragnących zdobyć uprawnienia do reprezentacji przed sądem. Do egzaminu przystępują prawnicy odbywający aplikację sędziowską, adwokacką i notarialną po 2 latach odbywania aplikacji oraz pozostali prawnicy (np. zatrudnieni w przedsiębiorstwach) po 5 latach. Egzamin składa się z części pisemnej, obejmującej zakres prawa karnego i cywilnego oraz części ustnej, podczas której egzaminatorzy będący sędziami, adwokatami, prokuratorami przepytują zdających ze wszystkich dziedzin prawa. 

Droga do zawodu adwokata na Węgrzech

Zdobycie uprawnień do wykonywania zawodu adwokata na Węgrzech musi być poprzedzone trzyletnią praktyką w kancelarii adwokackiej lub innej prawnej profesji. Nie ma przy tym żadnego sformalizowanego egzaminu wstępnego na aplikację. Wymogiem koniecznym do jej rozpoczęcia jest podjęcie zatrudnienia przez kandydata w ramach stosunku pracy. Rada adwokacka organizuje jednakże obowiązkowe kursy dla aplikantów, które trwają dwa semestry. Po odbyciu praktyki oraz szkoleń – aplikant może przystąpić do egzaminu państwowego, który składa się z trzech części. Taki sam egzamin organizowany jest dla wszystkich zawodów prawniczych. 

Grecka aplikacja

Obowiązkowa aplikacja w Grecji trwa zaledwie 18 miesięcy. Praktyki odbywają się pod kierunkiem adwokata prowadzącego prywatną praktykę. Szkolenia z zakresu prawa prowadzone są zgodnie z określonym programem nauczania, który jest wspólny dla wszystkich aplikantów. Natomiast każda z izb adwokackich opracowuje własny program nauczania dedykowany dla aplikantów odbywających aplikację w konkretnej izbie. Można w tym miejscu wskazać na pewne podobieństwo do aplikacji prowadzonej w Polsce. Fakultatywny jest natomiast sześciomiesięczny staż w sądach. Praktyki odbywać można również w izbach adwokackich, czy Ministerstwie Sprawiedliwości. 

 

Wykonywanie zawodu adwokata w Szwecji 

W Szwecji nie ma monopolu na usługi prawne. Każda osoba może praktykować prawo, oferując swoje usługi społeczeństwu, bez konieczności uzyskania odpowiedniego zezwolenia. Ponadto każdy może nazywać się prawnikiem, niezależnie od posiadanego tytułu zawodowego czy odbytych studiów oraz może stawić się przed dowolnym sądem, na każdym szczeblu systemu sądowego, reprezentując nie tylko siebie, ale i inną osobę. Niezależnie od liberalnego szwedzkiego podejścia do swobodnego wyboru pełnomocnika procesowego, istnieje profesjonalna izba prawników w Szwecji – Szwedzka Izba Adwokacka. Jedynie członkowie izby mogą posługiwać się tytułem „advokat”. 

Aplikant, aby mógł zostać członkiem Izby, musi spełnić szereg wymagań m.in. przedstawić referencje od patrona, innych adwokatów, sędziów, przedstawicieli władz publicznych, w których poświadczony zostanie odpowiedni poziom kandydata do wykonywania zawodu. Aplikant musi odbyć trzy obowiązkowe kursy przed złożeniem egzaminu adwokackiego. Szkolenia koncentrują się w głównej mierze na etycznym kodeksie postępowania, metodach przygotowania do sporów sądowych, technikach przesłuchań, ubezpieczeniach od odpowiedzialności cywilnej, organizacji biura, prawie UE i prawie konstytucyjnym. Po odbyciu szkoleń kandydat musi zdać test pisemny z prawa konstytucyjnego. Następnie – ustny egzamin adwokacki, obejmujący w szczególności zagadnienia z etyki i kodeksu wykonywania zawodu. 

Aby Rada mogła ocenić kandydaturę, wnioskodawca obowiązany jest wskazać członków Izby, sądy i inne organy, z którymi wnioskodawca współpracował lub przed którymi występował. Osoby te i instytucje są proszeni o złożenie oświadczenia dotyczącego danego kandydata, celem oceny jego zdolności do wykonywania zawodu. 

 

Aplikacja adwokacka w Hiszpanii

Od listopada 2011 r. aplikacja w Hiszpanii jest obowiązkowa. Aplikacja podzielona jest na dwa etapy: kursy szkoleniowe oraz praktyki. Po kursie szkoleniowym następuje staż. W przeciwieństwie do Chorwacji, w Hiszpanii konieczne jest zdanie egzaminu wstępnego na aplikację. Również po zakończeniu aplikacji następuje weryfikacja wiedzy w postaci egzaminu pisemnego. 

Irlandzkie podejście do aplikacji adwokackiej

2-letnia aplikacja jest prowadzona pod nadzorem Izby oraz adwokata wykonującego zawód w ramach prywatnej praktyki. Kursy praktyki zawodowej są kursami dziennymi i odbywają się w godzinach pracy. Zdobywanie doświadczenia jest podzielone na bloki tematyczne, a kursy nastawione są na kwestie praktyczne. Prowadzone są w zasadzie w całości przez prawników praktyków posługujących się tytułem „solicitor” i pracowników „Law Society”. Aplikacja kończy się egzaminami końcowymi – zarówno pisemnymi, jak i ustnymi. 

To wprawdzie tylko kilka państw unijnych, niemniej jednak po zapoznaniu się z prowadzonymi formami aplikacji widać, że odmienności nie jest aż nadto. Aplikacja różni się okresem jej trwania, koniecznością odbywania praktyk, płatnością za aplikację (np. Chorwacja), a nawet koniecznością zdawania egzaminu wstępnego na aplikację.  

Artykuł powstał m.in. dzięki informacjom udzielonym przez adw. Beatę Glińską (wykonującą zawód w Chorwacji), Naczelną Radę Adwokacką na Węgrzech, Szwedzką Izbę Adwokacką, Ambasadę Polski w Atenach – za co uprzejmie dziękujemy.