W kalendarzu Fundacji Court Watch Polska wrzesień jest zawsze miesiącem intensywnym. Wtedy to, zgodnie z tradycją sięgającą początków naszej działalności, publikujemy raport z Obywatelskiego Monitoringu Sądów oraz organizujemy konferencję podsumowującą jego ustalenia. W tym roku postanowiliśmy zaproponować konferencję w nowej formule. Polegać ona miała nie tyle na zaprezentowaniu treści kolejnego raportu, co próbie wdrożenia naszych rekomendacji w codzienną praktykę judykatury.

Tegoroczne spotkanie odbyło się pod hasłem Zaufanie budowane przez komunikację. Trzy kroki do bycia zrozumiałym sędzią. Z obserwacji naszych wolontariuszy wynika bowiem, że zarówno na poziomie treści, jak i formy przekazu kierowanego do uczestników postępowań, występują bariery komunikacyjne, które rzutują na całokształt społecznego wizerunku instytucji sądu. Szkodliwe nawyki wpływające negatywnie na zrozumiałość komunikatów to m.in.: stosowanie nieprzystępnego, wysoce sformalizowanego języka prawniczego, nadużywanie zdań wielokrotnie złożonych i strony biernej, unikanie kontaktu wzrokowego, brak dbałości o dykcję i tempo wypowiedzi.

Konferencja w nowej formule spotkała się z bezprecedensowym zainteresowaniem sędziów. Do Sądu Najwyższego przyjechało ponad 100 uczestników z całej Polski – reprezentujących różne szczeble sądownictwa powszechnego i administracyjnego. Konferencję otworzyli prof. dr hab. Małgorzata Gersdorf, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego oraz Bartosz Pilitowski, prezes Fundacji Court Watch Polska. Następnie uczestnicy mieli okazję wysłuchać wykładu rzecznika prasowego Sądu Najwyższego, SSN Michała Laskowskiego. Zwrócił on uwagę na konieczność dostosowania sędziowskich wypowiedzi zarówno do specyfiki nowych mediów, jak i do potencjalnie nieobeznanego z prawniczą nomenklaturą odbiorcy. Podkreślił także, że powaga urzędu nie może przekładać się na wyniosłość względem uczestników postępowania, gdyż to dla nich sądy pracują i dla nich wynik postępowania ma ogromne znaczenie. Z kolei dr Stanisław Burdziej z Instytutu Socjologii UMK, członek zarządu Fundacji, przedstawił obecne w naukach społecznych rozumienie sprawiedliwości proceduralnej. Powołując się na wyniki badań omówił istotność przestrzegania jej zasad dla subiektywnego poczucia sprawiedliwego potraktowania przez różne instytucje. Jak wynika z przedstawionych przez dra Burdzieja danych, decydujący wpływ na odbiór postępowania i wyroku jako sprawiedliwego ma wysłuchanie i równe traktowanie stron, okazanie im szacunku, jak również zrozumiałe wyjaśnienie kwestii proceduralnych i podejmowanych decyzji.

W dalszej kolejności uczestnicy konferencji wzięli udział w wybranych przez siebie sesjach praktycznych. W trakcie rejestracji zdecydowali, czy preferują moduł „Komunikacja instytucjonalna” dedykowany osobom odpowiedzialnym za medialny wizerunek sądów i stowarzyszeń sędziowskich, czy „Komunikacja indywidualna” skierowany do sędziów orzeczników chcących wprowadzić zasady dobrego komunikowania się do swojej codziennej praktyki. Wzbogacenie spotkania o warsztat praktyczny było zupełnie nowym pomysłem, jednak jak stwierdził SSO Artur Ozimek: Podobała mi się formuła tegorocznej konferencji. Bardzo pozytywnie odbieram połączenie podejścia naukowego, socjologicznego, z elementami twórczymi, pobudzającymi uczestników do myślenia. Dobrym pomysłem była także praca w grupach, która sprzyjała wymianie opinii i pomysłów.

Uczestnicy sesji „instytucjonalnej” brali udział w warsztatach dotyczących zarządzania kryzysami medialnymi, budowania relacji instytucji z klientami za pomocą mediów społecznościowych, a także podejścia strategicznego do kwestii komunikacji. Druga grupa otrzymała wskazówki dotyczące operowania zrozumiałym językiem na sali sądowej, właściwego prezentowania się przed kamerą – także telewizyjną, oraz sposobów korzystania z mediów społecznościowych, które przekładają się na dobrą reputację i zaufanie do instytucji. SSR Katarzyna Kościów-Kowalczyk, która uczestniczyła w sesji „Komunikacja indywidualna”, za najbardziej inspirujące uznała warsztaty „Wyjaśnić w sposób zrozumiały dla stron – czyli jak?”: Szczególnie mocno zapadło mi w pamięć wystąpienie dra Tomasza Piekota. Na początku drogi zawodowej nie mogłam zrozumieć dlaczego prawnicy używają tak wielu absurdalnych, niezrozumiałych dla stron sformułowań. Po jakimś czasie sama zaczęłam z nich korzystać i – niestety – przestało mnie to razić. Dr Piekot przywrócił mi świeżość spojrzenia na prawniczą nowomowę. A co najważniejsze przypomniał o kropce. Jak widać, nawet w tym tekście, wciąż mam problem z jej postawieniem, ale od czasu Konferencji przynajmniej się staram. 

Tematyka wykładów była na bieżąco komentowana przez SSR Arkadiusza Krupę za pomocą komiksów znanych miłośnikom jego rysunkowego bloga Ślepym okiem Temidy. Tymczasem Pani Ewa Szumlak przenosiła na papier najważniejsze elementy wystąpień, aby przedstawić je w czytelnej i atrakcyjnej formie „memonotek”.

Punktem kulminacyjnym konferencji było uhonorowanie najbardziej zaangażowanych wolontariuszy Fundacji Court Watch Polska oraz ogłoszenie zwycięzcy tegorocznego plebiscytu na Obywatelskiego Sędziego Roku. Został nim sędzia Sądu Rejonowego w Nowym Sączu – Bartosz Łopalewski.

Laureat nagrody także widzi potrzebę dostosowania sposobu pełnienia swojego urzędu do wyzwań współczesności: Organizatorzy konferencji wypełnili dotychczasową lukę w edukacji polskich prawników. Z właściwą dla Fundacji Court Watch Polska swadą przenieśli uwagę słuchaczy z „prawa w książkach” na „prawo w działaniu”. Posłużyli się przy tym typowym dla socjologów instrumentarium, które – w uwagi na jego naukowy charakter – nie daje się łatwo zbyć. Tym samym zmusili nas, prawników do poszukiwania odpowiedzi na podstawowe pytanie, czy sposób funkcjonowania sądów wywodzący się z XIX i XX wieku ma szanse odpowiedzieć na współczesne potrzeby społeczne. Co więcej, nie poprzestali na pytaniach. Kolejni prelegenci, specjaliści od języka, wystąpień publicznych oraz budowania wizerunku, dostarczyli konkretnych wskazówek, jak być sędzią XXI wieku.

Na przekór skromności tegorocznego zwycięzcy, laureatka zeszłorocznego plebiscytu, wspominana już SSR Katarzyna Kościów-Kowalczyk, nie szczędziła uznania dla Jego działalności: To wyjątkowe wyróżnienie, bo podkreślające pracę sędziów na rzecz przybliżania wymiaru sprawiedliwości obywatelom. Nagrodzony sędzia zaraża swoją pasją do prawa młodzież. Artykułami w prasie uprzystępnia idee wymiaru sprawiedliwości i wskazuje na obszary, poprzez które sędziowie mogą dotrzeć z wyrokami do świadomości społecznej. Oby jak najwięcej takich sędziów i … takich konferencji!