W 2016 r. do polskich sądów wpłynęła rekordowa liczba 24.259 wniosków o wszczęcie postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego. Był to także rok, w którym po raz pierwszy prawo upadłościowe zaoferowało przedsiębiorcom możliwość przeprowadzenia przygotowanej likwidacji (pre-pack). Instytucja opisana w art. 56 a-h prawa upadłościowego umożliwia sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego, jego zorganizowanej części lub składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa na warunkach określonych we wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży przedsiębiorstwa, który dłużnik lub wierzyciel może dołączyć do wniosku o ogłoszenie upadłości. Co bardzo ważne, wniosek podlega obligatoryjnemu uwzględnieniu w przypadku, kiedy zaproponowana cena jest wyższa niż kwota możliwa do uzyskania w postępowaniu upadłościowym przy likwidacji na zasadach ogólnych, pomniejszona o koszty tradycyjnego postępowania. Dlatego opis i oszacowanie składników objętych wnioskiem sporządzone muszą być przez osobę wpisaną na listę biegłych sądowych. Pre-pack jest więc procesem odpłatnego przekazania przedmiotu przygotowanej likwidacji podmiotowi, który jest w stanie zarządzać nim w sposób efektywniejszy od upadłego z pominięciem skomplikowanej i czasochłonnej procedury przewidzianej w przypadku tradycyjnej upadłości likwidacyjnej.
Fundacja Court Watch Polska we współpracy z partnerami – Kancelarią Prawa Restrukturyzacyjnego i Upadłościowego Tatara i Współpracownicy, Kancelarią Marcin Kubiczek oraz Instytutem Prawa Restrukturyzacyjnego, Upadłościowego oraz Badań nad Niewypłacalnością Uczelni Łazarskiego – przeprowadziła badanie stosowania instytucji likwidacji przygotowanej w praktyce polskich sądów upadłościowych. Jest to pierwsza ewaluacja funkcjonowania nowych przepisów.
Liczba wniosków
W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2016 r., do sądów właściwych do rozpatrywania spraw o ogłoszenie upadłości wpłynęło 30 wniosków o ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa wraz z wnioskiem o zatwierdzenie warunków jego sprzedaży (art. 56a p.u.).
Wnioski te wpłynęły do niemal połowy wydziałów sądów rejonowych właściwych do rozpatrywania tego rodzaju spraw, przy czym w zdecydowanej większości z nich były one przypadkami jednostkowymi. Wyjątkami są sądy, do których wpłynęło po kilka wniosków: Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie (7 wniosków), Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy (5 wniosków), a także Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach (3 wnioski). W pozostałych 11 sądach złożone zostały nie więcej niż dwa wnioski o zatwierdzenie warunków sprzedaży (w 8 sądach zanotowano jedynie po jednej takiej sprawie).
Poddawane analizie wnioski o zatwierdzenie warunków sprzedaży, jakie złożone zostały do sądów właściwych do rozpatrywania spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych, w okresie realizacji badania znajdowały się na różnym etapie ich rozpatrywania. Wynikać może to między innymi z daty ich wpływu do poszczególnych wydziałów. Pierwszy tego typu wniosek wpłynął do Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie 29 stycznia 2016 r. Ostatni z uwzględnionych w projekcie złożony został w tym samym miejscu z datą 10 stycznia 2017 r.
Choć do złożenia wniosku zarówno o ogłoszenie upadłości, jak i zatwierdzenie warunków sprzedaży uprawnieni są dłużnicy i wierzyciele, to obydwa typy wniosków składane były zdecydowanie częściej przez tych pierwszych. W przypadku dwóch spraw zdarzyło się, że wniosek o ogłoszenie upadłości i zatwierdzenie warunków sprzedaży złożony został przez dwóch różnych wnioskodawców. W obydwu z nich wiosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży wystosowany został przez dłużnika i stanowił pewnego rodzaju odpowiedź na złożony wcześniej przez wierzyciela wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa. W innym przypadku obydwa wnioski złożone zostały zarówno przez dłużnika, jak i wierzyciela, przy czym wnioski wierzyciela o (I) ogłoszenie upadłości i (II) zatwierdzenie warunków sprzedaży złożone został kolejno (I) dwa i (II) sześć miesięcy po złożeniu tych samych przez dłużnika.
Przedmiot sprzedaży
Podstawową informacją, jaka powinna znaleźć się we wniosku składanym z artykułu 56a p.u. jest przedmiot sprzedaży, która ma zostać zatwierdzona. Proponowana transakcja dotyczyć może całości przedsiębiorstwa, zorganizowanej części, lub jego składników. W większości analizowanych przypadków wniosek dotyczył sprzedaży zorganizowanej części lub całości przedsiębiorstwa.
Cena sprzedaży
Zaproponowana we wniosku cena nabycia w analizowanych sprawach najczęściej była równa (12 przypadków) lub niższa (8 przypadków) kwocie oszacowania, przy czym różniły się one od siebie w różnym stopniu (różnice sięgały kilku milionów zł, ale i różniły się od siebie „końcówkami”, takimi jak 10 złotych). Także proponowani nabywcy, którzy zdecydowali się z jakiś przyczyn zaoferować kwotę wyższą niż oszacowana dodawali do niej od 199,90 do 488.000 zł więcej niż wynosiła wartość wyceny dokonanej przez biegłego.
Ocena nowej instytucji przez praktyków
Z przeprowadzonych przez zespół badawczy wywiadów z praktykami prawa upadłościowego – zarówno sędziami, jak i pełnomocnikami – wynika, że przygotowana likwidacja spotyka się z dużą aprobatą. Praktycy chwalą przede wszystkim jej podstawowe korzyści, takie jak szybki czas rozpatrzenia i niskie koszty. Wyróżnianą przez respondentów cechą rozwiązania jest także możliwość kontynuacji działalności przedsiębiorstwa i związane z tym konsekwencje (np. uniknięcie masowych zwolnień pracowników likwidowanego przedsiębiorstwa). Choć instytucja pre-pack’u jest w Polsce stosunkowo nowa, to analizowane przypadki stosowania jej w praktyce pokazują duży potencjał korzyści z upowszechnienia się tej instytucji zarówno po stronie gospodarki, jak i wymiaru sprawiedliwości. ζ
Pełny raport z badania dostępny jest pod adresem: courtwatch.pl/publikacje
