Święta Bożego Narodzenia to szczególny okres dla każdego z Nas. Zgodnie z wieloletnią tradycją przy wigilijnym stole zawsze znajdziemy wolne miejsce przygotowane dla zbłąkanego wędrowca. Co jednak stanie się w sytuacji, gdy niezapowiedzianym gościem, który zapuka do drzwi będzie funkcjonariusz publiczny jakim jest komornik sądowy? Czy komornik ma prawo podjąć się czynności egzekucyjnych w Święta Bożego Narodzenia, w inne dni świąteczne, dni wolne od pracy oraz w porze nocnej? Czy przepisy prawa przewidują jakieś szczególne zasady podejmowania takich czynności? Odpowiedzi na powyższe pytania należy odszukać w treści kodeksu postępowania cywilnego, ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz ustawy o dniach wolnych od pracy.

Komornik sądowy jako organ egzekucyjny działa zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz zgodnie z wnioskiem wierzyciela. Zasadą jest to, iż komornik sądowy zgodnie z treścią art. 810 kpc oraz art. 19 ust.1 UOKSiE podejmuje czynności urzędowe w dni robocze oraz soboty w godzinach od 7:00 do 21:00. Do podjęcia czynności w dniach i godzinach wskazanych powyżej, komornik sądowy nie jest zazwyczaj zobowiązany do uzyskania dodatkowych zezwoleń oraz nie wymaga to powiadamiania o zamiarze podjęcia czynności egzekucyjnych strony oraz innych uczestników postępowania egzekucyjnego. Wyjątkami od tej zasady są m.in. czynności egzekucyjne o których terminie komornik sądowy ma obowiązek powiadomić uczestników postępowania (np. opis i oszacowanie nieruchomości, licytacja ruchomości, nieruchomości). Do drugiej kategorii wyjątków należą czynności egzekucyjne przeprowadzone w szczególnych miejscach, takich jak komenda policji, jednostka wojskowa. Wówczas komornik sądowy zobowiązany jest zgodnie z treścią art. 811 kpc oraz poszczególnych przepisów rozporządzeń wykonawczych, do zawiadomienia odpowiedniego komendanta, kierownika jednostki o zamiarze podjęcia czynności egzekucyjnych, w takim miejscu. Przedmiotowe czynności są również podejmowane w asyście odpowiednich służb zarządzających daną jednostką.

Różnorodność prowadzonych postępowań egzekucyjnych, a także podmiotów będących stroną bądź innymi uczestnikami postępowań egzekucyjnych powoduje, iż komornik sądowy zobowiązany jest do podjęcia wielorakich nietypowych czynności. W przypadku gdy egzekucja prowadzona jest wobec dłużnika, który ze względu na pracę przebywa w miejscu swojego zamieszkania wyłącznie w godzinach nocnych lub w niedzielę, a także gdy prowadzi działalność gospodarczą w porze nocnej (lokale rozrywkowe, gastronomiczne), wówczas czynności egzekucyjne przeprowadzone w typowych godzinach pracy komornika sądowego będą najprawdopodobniej bezskuteczne i nie przyniosą efektu wymaganego przez wierzyciela, czyli wyegzekwowania należnych mu kwot pieniężnych. W związku z powyższym przepisy prawa pozwalają komornikowi w poszczególnych i zindywidualizowanych przypadkach do podjęcia czynności egzekucyjnych w godzinach nocnych oraz w święta i dni wolne od pracy. Zgodnie z treścią art. 810 kpc oraz art. 19 ust. 1 UOKSiE komornik sądowy może dokonywać czynności egzekucyjnych w porze nocnej (godz.21:00-7:00 dnia następnego) oraz w dni wolne od pracy po uprzednim uzyskaniu zgody na przeprowadzenie takich czynności od Prezesa Sądu Rejonowego przy którym działa komornik. Należy tutaj wskazać, iż sobota nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy dlatego też czynności podjęte przez komornika sądowego w tym dniu nie wymagają żadnych szczególnych upoważnień. Zgodnie z orzecznictwem oraz doktryną prawa postulat szybkości i skuteczności egzekucji nie jest wartością nadrzędną i nie powinien być osiągnięty kosztem nadmiernej uciążliwości dla dłużnika. Niewątpliwym jest, iż czynności egzekucyjne przeprowadzone w godzinach nocnych, mogą stanowić znaczną uciążliwość dla dłużnika, dlatego też ważnym jest to, że oprócz pisemnej zgody prezesa Sądu muszą również wystąpić szczególne przesłanki faktyczne uzasadniające przeprowadzenie takich czynności egzekucyjnych.

Z wnioskiem o wydanie zezwolenia na przeprowadzenie czynności egzekucyjnych w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy, może do Prezesa Sądu Rejonowego, wystąpić zarówno komornik, jak też i sam wierzyciel. Pisemne zezwolenie ma charakter uprzedni i dotyczy wyłącznie indywidualnie oznaczonej czynności egzekucyjnej wskazanej we wniosku. Przedmiotowe zezwolenie nie może stanowić ogólnego upoważnienia do podjęcia wielu niesprecyzowanych czynności przez organ egzekucji sądowej. W przypadku, gdy komornik będzie chciał podjąć się czynności, które nie zostały wskazane w zezwoleniu, wówczas dłużnik ma prawo sprzeciwić się takiemu biegu wydarzeń i nie dopuścić komornika do przeprowadzenia czynności egzekucyjnych. Komornik podobnie jak w przypadku treści art. 805 § 2 kpc (obowiązek okazania oryginału tytułu wykonawczego), ma obowiązek okazania pisemnego zezwolenia, na żądanie dłużnika. W przypadku, gdy komornik sądowy nie okaże zezwolenia, wówczas dłużnik ma prawo również sprzeciwić się przeprowadzeniu czynności egzekucyjnych, nie ponosząc przy tym żadnych konsekwencji prawnych.

Ważnym elementem powyższych rozważań jest kwestia ważności czynności komornika sądowego podjętych bez uprzedniego uzyskania zgody na ich przeprowadzenie. Przepisy prawa w żaden sposób nie sankcjonują bezpośrednio takich czynności egzekucyjnych, dlatego też odnoszą one wszelkie skutki prawne wobec uczestników postępowania egzekucyjnego. Dopiero w przypadku złożenia skargi na czynności komornika sądowego doprowadzą do tego, iż sąd uchyli czynności egzekucyjne komornika sądowego jako rażąco niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa.

Odrębnym elementem czynności podjętych w porze nocnej jest kontynuowanie przez komornika sądowego czynności egzekucyjnych, które zostały wszczęte przed godziną 21:00. W przypadku takiej sytuacji, komornik może kontynuować czynności bez konieczności uzyskania zezwolenia od Prezesa Sądu, w przypadku gdy przerwanie czynności egzekucyjnych mogłoby utrudnić dalsze prowadzenie egzekucji (np. dłużnik usunie z miejsca czynności ruchomości, które znajdowały się w jego władaniu). Powyższe czynności zostały uregulowane w art. 19 ust. 2 UOKSiE, który stanowi lex specialis względem art. 810 kpc.

Reasumując powyższe należy wskazać, iż w przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności sprawy, a także przy wyraźnym wniosku wierzyciela komornik sądowy może zostać zobowiązany do podjęcia czynności w porze nocnej, a także w święta i inne dni wolne od pracy. Może się to wiązać z negatywną oceną moralną zarówno ze strony uczestników postępowania egzekucyjnego, a także osób trzecich, ale nie ma to żadnego wpływu na ważność i zgodność z prawem czynności egzekucyjnych podjętych przez komornika sądowego.

Jako, że Wigilia Bożego Narodzenia nie jest dniem wolnym od pracy, to wizyta komornika sądowego jako swoistego niespodziewanego gościa w tym dniu jest całkiem możliwa i nie wymaga specjalnego zezwolenia. Do godziny 21:00 może zatem zapukać do drzwi ten „strudzony wędrowiec”, czyniąc swoją wizytą nie lada niespodziankę dla domowników.