Minister Sprawiedliwości wydał w dniu 5 lipca 2017 r. rozporządzenie w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji. Nowy akt prawny, który wszedł w życie 2 sierpnia 2017 r. zastąpił poprzednie rozporządzenie z 1996 r., które nie przystawało do obecnej sytuacji gospodarczej i technologicznej w rolnictwie, wyłączając spod egzekucji m.in. konia z uprzężą czy kierat, od dawna nieużywane w produkcji rolnej. Uprzednio obowiązujące regulacje musiały ewoluować również z uwagi na zmianę stanu prawno-legislacyjnego, jak i nowej rzeczywistości ekonomiczno-społecznej. Rozporządzenie odchodzi od regulacji, które miały zapewnić w podstawowym swoim założeniu jedynie wyżywienie dłużnikowi i członkom jego rodziny. Zamiast tego Minister Sprawiedliwości poszedł o kilka kroków dalej, wprowadzając takie rozwiązania, które umożliwiają prowadzenie dalszej produkcji w gospodarstwie rolnym. Przychody z tej działalności mają być przeznaczone na zaspokojenie wierzycieli. Katalog ograniczeń objął w założeniu twórców te wszystkie składniki gospodarstwa rolnego, które są niezbędne dla zapewnienia jego dalszej działalności. Fundamentem tego rozwiązania było przyjęcie założenia, że podstawą konstrukcji gospodarstwa rolnego są czynniki produkcji tj. ziemia, praca i kapitał oraz odpowiednia ich organizacja.

Zgodnie z nowymi regulacjami egzekucji komorniczej nie podlegają:

• stado podstawowe zwierząt gospodarskich (krów mlecznych, krów mięsnych, koni, kóz, owiec, świń, drobiu, zwierząt futerkowych oraz innych gatunków, stanowiących podstawę produkcji zwierzęcej w gospodarstwie);
• zwierzęta gospodarskie spoza stada podstawowego w drugiej połowie okresu ciąży i w okresie odchowu potomstwa oraz potomstwo (w okresie: źrebaki do 6 miesięcy, cielęta do 4 miesięcy, jagnięta do 3 miesięcy, prosięta do 2 miesięcy, koźlęta do 5 miesięcy);
• stado użytkowe drobiu, co do którego zawarto umowę na dostawę ptaków lub produktów pochodzących od tych ptaków;
• zwierzęta futerkowe, co do których hodowca zawarł umowę na dostawę skór;
• rodziny pszczele (pszczoła miodna – Apis mellifera) wraz z zasiedlonymi przez te rodziny ulami;
• podstawowe maszyny, narzędzia i urządzenia rolnicze w ilości niezbędnej do pracy w gospodarstwie, w tym ciągniki rolnicze z maszynami i sprzętem współpracującym, samobieżne maszyny rolnicze niezbędne do uprawy, pielęgnacji, zbioru i transportu ziemiopłodów;
• silosy na zboża i pasze;
• zapasy paliwa i części zamienne, niezbędne do normalnej pracy ciągnika i maszyn rolniczych na okres niezbędny do zakończenia cyklu produkcyjnego;
• materiał siewny, zboże i inne ziemiopłody niezbędne do siewów lub sadzenia w gospodarstwie dłużnika, w ilości niezbędnej w danym roku gospodarczym;
• zapasy opału na okres 6 miesięcy;
• nawozy, środki ochrony roślin oraz środki wspomagające uprawę roślin, w ilości niezbędnej na dany rok gospodarczy dla gospodarstwa rolnego dłużnika;
• zapasy paszy i ściółki dla inwentarza do najbliższych zbiorów;
• podstawowy sprzęt techniczny, niezbędny do zakończenia cyklu produkcji w przypadku gospodarstwa specjalistycznego;
• zaliczki na poczet dostaw;
• budynki gospodarcze i grunty rolne niezbędne do hodowli zwierząt w proporcji uzależnionej od wielkości
  stada podstawowego i niezbędnej nadwyżki inwentarza;
• budynki gospodarcze magazynowe, składowe, przechowalnie oraz szklarnie, tunele foliowe i inspekty do prowadzenia produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym wraz z wyposażeniem.

Egzekucji nie będzie podlegać też nadwyżka inwentarza żywego ponad stado podstawowe, jeśli komornik po uzyskaniu opinii właściwej miejscowo izby rolniczej uzna, że jest ona niezbędna do prowadzenia gospodarstwa.

Nowe rozporządzenie stawia zatem dłużników w bardzo silnej pozycji wobec ich wierzycieli, ograniczając możliwość wykonania świadczenia należnego wierzycielowi.

W założeniu twórców, nowy akt prawny gwarantuje proporcjonalność wartości o charakterze ekonomicznym (interes wierzyciela) z argumentami natury humanitarnej i socjalnej. Zaskakującym elementem uzasadnienia dla nowego rozporządzenia było wskazanie, że jednym z głównych argumentów dla zapewnienia w ogóle możliwości prowadzenia egzekucji wobec rolnika jest fakt, że jego wierzycielem może być inny rolnik. Kwestia zróżnicowania ograniczeń egzekucji w zależności od tego, czy wierzyciel jest rolnikiem, nie dałaby się pogodzić z konstytucyjną zasadą równości podmiotów wobec prawa i to wydaje się uchroniło system egzekucji od całkowitego wyłączenia rolników jako osób zupełnie niepodlegających egzekucji.

Wprowadzenie tak istotnych przywilejów egzekucyjnych ma również zabezpieczyć rolników przed nadmiernym zadłużaniem, a więc ochronić ich jako potencjalnych (przyszłych) dłużników, albowiem rozszerzenie ograniczeń egzekucji wpłynie na zmniejszenie zdolności kredytowej rolników. Niestety wprowadzone rozwiązania stawiają w uprzywilejowanej sytuacji tych rolników, którzy są już dłużnikami i wobec których prowadzone są już postępowania egzekucyjne, albowiem zgodnie z § 6 przedmiotowego rozporządzenia, do postępowań egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy tego rozporządzenia. W wątpliwy sposób ma się to rozwiązanie do wspomnianej zasady równości wobec prawa.

Na praktyczny skutek zbyt daleko idącej pobłażliwości wobec określonej grupy społecznej nie trzeba było długo czekać.

W cztery tygodnie po wejściu w życie rozporządzenia, Związek Banków Polskich widząc w praktyce negatywne konsekwencje nowych regulacji, wystąpił do resortu sprawiedliwości o zmianę przepisów albowiem zdaniem ZBP „znaczna liczba rolników zostanie pozbawiona dostępu do finansowania działalności, ponieważ nie będzie w stanie przedstawić wystarczającego zabezpieczenia wierzytelności kredytodawcy. Nowe przepisy w sposób znaczący ograniczają możliwość zabezpieczenia kredytów dla rolników”. Jak przekonuje wiceprezes ZBP Jerzy Bańka „wprowadzenie powyższych regulacji spowoduje zahamowanie inwestycji w rolnictwie, spowolnienie wzrostu gospodarczego w tym obszarze, a w dalszej perspektywie – spowoduje załamanie finansowania działalności gospodarstw rolnych, co może doprowadzić do znacznego osłabienia akcji kredytowej dla całego sektora. Wyłączenie de facto majątku, który może być potencjalnie przedmiotem zabezpieczenia prawnego udzielanych kredytów uniemożliwi bankowi podjęcie pozytywnej decyzji w zakresie rozpatrywanego wniosku kredytowego”.

„W tej sprawie Związek podjął interwencję, kierując stosowane wystąpienia do ministra rozwoju i finansów, ministra rolnictwa, prezesa NBP, prezesa BFG, przewodniczącego KNF oraz do ministra sprawiedliwości jako autora tego rozporządzenia, z wnioskiem o jego zmianę” – oświadczył Bańka na konferencji zorganizowanej przez ZBP w dniu 30 sierpnia 2017 r.