Skarga na czynności komornika uregulowana w art. 767 kpc jest podstawowym środkiem zaskarżenia czynności komornika oraz zaniechań dokonania czynności. Legitymację do wniesienia skargi ma strona lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź zagrożone. Skargę na czynności komornika wnosi się w terminie tygodniowym od dnia dokonania czynności, gdy strona lub osoba, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona; w innych przypadkach – od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, a w braku zawiadomienia – od dnia powzięcia wiadomości przez skarżącego o dokonanej czynności. Skargę na zaniechanie przez komornika dokonania czynności wnosi się w terminie tygodniowym od dnia, w którym skarżący dowiedział się, że czynność miała być dokonana.
Przedmiotem skargi na czynności komornika są czynności dokonywane przez komornika w toku całego postępowania egzekucyjnego. Czynności komornika można podzielić m.in. na czynności orzekania oraz na czynności wykonawcze (np. odebranie rzeczy).Wobec bardzo szerokiego spektrum jakie obejmuje instytucja skargi komornika nie sposób enumeratywnie wymienić katalogu czynności na jakie przysługuje skarga. Szeroki zakres zaskarżenia skargą na czynności komornika ulega jednak określonym ograniczeniom. Istnieją bowiem odstępstwa od zasady, że każda czynność komornika podlega zaskarżeniu w drodze skargi na czynności komornika. Zgodnie z art.
767 § 11 kpc skarga nie przysługuje na zarządzenie komornika o wezwaniu do usunięcia braków pisma, na zawiadomienie o terminie czynności oraz na uiszczenie przez komornika podatku od towarów i usług.
Wiele wątpliwości dotyczących czynności komornika podlegających zaskarżeniu pojawiło się w od momentu, kiedy resort finansów w czerwcu 2015 r. zmienił interpretację dotychczasowych przepisów (same przepisy się nie zmieniły) i uznał, że czynności egzekucyjne od 1 października 2015 r. będą podlegały opodatkowaniu podatkiem VAT. Kolejne zmiany w instytucji skargi na czynności komornika zaszły wraz ze zmianą kpc we wrześniu 2016 r.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności. Należy zwrócić szczególną uwagę, że po 8 września 2016 r. zgodnie z art. 767 § 5 kpc skargę wnosi się do komornika, który dokonał zaskarżonej czynności lub zaniechał jej dokonania, a nie jak to było dotychczas do sądu.
Jak wskazano powyżej, skarga na czynności komornika nie jest dopuszczalna gdy jej przedmiotem są kwestie związane z naliczeniem podatku VAT przez komornika. Zagadnienie to zostało poruszone przez Sąd Najwyższy w dwóch orzeczeniach wydanych w dniu 14 września 2016 r. (sygn. akt: III CZP 42/16 i III CZP 55/16).
W uzasadnieniu orzeczenia oznaczonego sygnaturą III CZP 42/16 Sąd Najwyższy wskazał, że choć w czasie rozpoznania zażalenia zastosowanie miał jeszcze art. 767 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 8 września 2016 r. (art. 21 ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny, ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw), jednak mimo tego przyjął, że jeżeli komornik w postanowieniu ustalił wysokość opłat i kosztów postępowania egzekucyjnego, skarga w tym przedmiocie przysługuje i sąd weryfikuje ich prawidłowość; jeżeli natomiast przedmiotem skargi jest wyłącznie zakwestionowanie istnienia lub podstawy podatku VAT przyjętej przez komornika i pozostającej poza ustaleniem kosztów postępowania egzekucyjnego, skarga nie jest dopuszczalna, bo te kwestie pozostają we właściwości organów administracyjnych i dotyczą relacji komornik – organ skarbowy. Z tej też przyczyny nie jest możliwe udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy opłaty egzekucyjne są podstawą opodatkowania.
Natomiast w uzasadnieniu orzeczenia oznaczonego sygnaturą III CZP 55/16 Sąd Najwyższy wskazuje, że spośród zmian, które nastąpiły w stanie prawnym po podjęciu przytoczonej uchwały, warto wskazać na art. 767 § 11 k.p.c., zgodnie z którym skarga nie przysługuje na zarządzenie komornika o wezwaniu do usunięcia braków pisma, na zawiadomienie o terminie czynności oraz na uiszczenie przez komornika podatku od towarów i usług. Przepis ten został dodany przez art. 2 pkt 64 ustawy nowelizującej, wszedł w życie z dniem 8 września 2016 r. i – zgodnie z art. 21 ust. 1 tej ustawy – ma zastosowanie do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie. Nie ma więc zastosowania w sprawie, w której wyłoniło się przedstawione zagadnienie prawne, jednak nawet uwzględnienie tej zmiany nie ma zasadniczego znaczenia dla prowadzonych rozważań, potwierdza jedynie już zajęte stanowisko, że rozstrzyganie o obowiązku podatkowym komornika sądowego nie należy do kognicji sądów powszechnych. Wynika to także z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, w którym stwierdzono, że o istnieniu lub zakresie obowiązku podatkowego nie powinien rozstrzygać sąd, ale organ podatkowy w trybie postępowania przewidzianego w ustawie – Ordynacja podatkowa.
