Rok 2017 obfitował będzie w liczne zmiany w prawie podatkowym, których głównym celem jest ograniczenie nadużyć i poprawa ściągalności podatków, w tym m.in. VAT – najważniejszego źródła dochodów budżetu państwa. Służyć temu celowi ma przede wszystkim grudniowa nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług, która w istotnym zakresie weszła w życie z dniem 1 stycznia 2017 r.
Ustawę z dnia 1 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw określa się potocznie mianem „dużej” nowelizacji lub „pakietu rozwiązań uszczelniających”. W niniejszym artykule ustawa ta będzie nazywana po prostu „ustawą nowelizującą”, natomiast ustawa o podatku od towarów i usług nazywana będzie „ustawą”.
Utrzymanie dotychczasowych stawek VAT
Do dnia 31 grudnia 2018 r. utrzymano dotychczasową wysokość stawek podatku na poziomie odpowiednio 8% i 23%. W zamiarze ustawodawcy, jak czytamy w uzasadnieniu, rozwiązania wprowadzone ustawą nowelizującą mają przynieść rezultaty dopiero w następnych latach, dlatego przewiduje się, że obniżenie stawek nastąpi nie obecnie, a „w momencie właściwym pod względem stabilności finansów publicznych, gdy dokonana zostanie pozytywna ocena efektów uszczelniania systemu podatkowego”.
Solidarna odpowiedzialność pełnomocnika
Ustawa nowelizująca wprowadza nieznany dotychczas ustawie o podatku od towarów i usług mechanizm odpowiedzialności pełnomocnika podatnika za jego zaległości podatkowe. W sytuacji, gdy podatnik zostanie zarejestrowany jako podatnik VAT czyny na skutek zgłoszenia rejestracyjnego złożonego przez jego pełnomocnika, pełnomocnik ten odpowiada z podatnikiem całym swoim majątkiem za jego zaległości podatkowe. Odpowiedzialność ta ma charakter solidarny i ograniczony (kwotowo i czasowo). Pełnomocnik ponosi odpowiedzialność do kwoty 500.000 zł z tytułu czynności wykonanych przez podatnika w ciągu 6 miesięcy od dnia zarejestrowania podatnika jako podatnika VAT czynnego. Rozwiązanie to, w intencji ustawodawcy, ma doprowadzić do ograniczenia rejestrowania tzw. „słupów” przez pełnomocników.
Przepis ma istotne znaczenie dla tych wszystkich podmiotów, które posiadają uprawnienie do występowania jako pełnomocnik podatnika, w tym podmiotów uprawnionych do złożenia w imieniu podatnika zgłoszenia rejestracyjnego (są to m.in. adwokaci, radcowie prawni, doradcy podatkowi). Zarejestrowanie podatnika na skutek zgłoszenia rejestracyjnego złożonego przez pełnomocnika rodzi, co do zasady, odpowiedzialność za zaległości podatkowe tego podatnika. Dzieje się tak w sytuacji, gdy powstanie zaległości związane jest z uczestnictwem podatnika w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej. Szczególnie ostrożnie należy zatem podchodzić do zakresu udzielonego przez podatnika pełnomocnictwa, odpowiednio go modyfikując.
O odpowiedzialności pełnomocnika orzeka się w drodze decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej. Decyzji tej nie można wydać, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym upływa 6-miesięczny okres od dnia zarejestrowania podatnika jako podatnika VAT czynnego, upłynęły 3 lata.
Modyfikacja zakresu mechanizmu odwróconego obciążenia VAT
Mechanizm odwróconego obciążenia (ang. reverse charge mechanism) jest dopuszczalnym i stosowanym w Unii Europejskiej instrumentem w walce z nadużyciami w obrębie VAT. Zakłada on przeniesienie obowiązku rozliczenia podatku z dostawcy na nabywcę towaru lub usługi.
Na mocy ustawy nowelizującej, poprzez modyfikację załącznika nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług, rozszerzono katalog towarów, co do których zastosowanie ma mechanizm odwróconego obciążenia (m.in. obejmując nim elektroniczne układy scalone – wyłącznie procesory).
Istotną zmianą jest natomiast wprowadzenie do ustawy załącznika nr 14 zawierającego katalog usług, przy których to nabywca jest zobowiązanym do rozliczenia VAT. W katalogu tym znalazły się, obok dotychczas wymienionych w ustawie usług mających za przedmiot przenoszenie uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, dodatkowo niektóre usługi budowlane – m.in. roboty budowlane, ogólnobudowlane, rozbiórkowe, ziemne, przygotowawcze, związane z wykonywaniem instalacji, malarskie, szklarskie, betoniarskie, montażowe oraz związane ze wznoszeniem niektórych konstrukcji. Są to jedynie przykładowe rodzaje usług wymienione w załączniku nr 14 do ustawy, który zawiera ich wyczerpujący wykaz, identyfikowany poprzez odwołanie się do odpowiedniego symbolu PKWiU.
Dla stwierdzenia obowiązku rozliczenia podatku zgodnie z mechanizmem odwróconego obciążenia nie wystarczy rozpoznanie, że przedmiotem usługi jest jedna z usług wymienionych w załączniku nr 14 do ustawy. Koniecznym jest bowiem spełnienie dodatkowych jeszcze warunków. Usługodawcą musi być podmiot spełniający ustawową definicję podatnika VAT, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie zwolnienia podmiotowego ze względu na niską wartość sprzedaży, a usługobiorcą jest podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Ponadto, w przypadku usług budowlanych wskazanych w załączniku nr 14 do ustawy, mechanizm odwróconego obciążenia znajduje zastosowanie, jeżeli usługodawca świadczy te usługi jako podwykonawca. W przypadku świadczenia tego rodzaju usług jako główny wykonawca, mechanizm odwróconego obciążenia nie będzie miał zastosowania.
Zwiększenie kwoty limitu zwolnienia podmiotowego
Z dniem 1 stycznia 2017 r. ustawą nowelizującą zwiększono limit zwolnienia podmiotowego obejmując nim sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży, bez kwoty podatku, nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000 zł. Oznacza to zwiększenie limitu o 50.000 zł, z dotychczasowego wynoszącego 150.000 zł. Na mocy przepisów przejściowych z nowego limitu mogą skorzystać również ci podatnicy, których wartość sprzedaży w 2016 r. przekroczyła 150.000 zł, a nie przekroczyła 200.000 zł (na tej samej zasadzie również ci, którzy w 2016 r. rozpoczęli wykonywanie czynności opodatkowanych, z tym że limit dla nich oblicza się w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej). Niezmiennie zwolnienia podmiotowego nie stosuje się do podatników świadczących usługi prawnicze.
Wprowadzenie uprawnienia do odmowy rejestracji podatnika
Dotychczasowe przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie przewidywały możliwości odmowy rejestracji podatnika jako podatnika VAT czynnego. Z dniem 1 stycznia 2017 r. uprawnienie takie zyskał naczelnik urzędu skarbowego. Rejestracja podatnika, jak i odmowa jego rejestracji następuje po weryfikacji danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym. Odmowa nie wymaga przy tym zawiadomienia podmiotu składającego zgłoszenie. Naczelnik urzędu skarbowego nie dokona rejestracji, jeżeli dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym są niezgodne z prawdą lub podmiot ten nie istnieje, lub mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z tym podmiotem albo jego pełnomocnikiem, lub podmiot albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania naczelnika urzędu skarbowego.
Rozszerzenie katalogu przesłanek wykreślenia podatnika z rejestru podatników
Z dniem 1 stycznia 2017 r. ustawa nowelizująca wprowadziła nowe przesłanki wykreślenia podatników z rejestru podatników VAT czynnych. Katalog przesłanek uzasadniających wykreślenie z urzędu w pierwszej kolejności został uzupełniony o przesłanki uprawniające organy podatkowe do odmowy rejestracji podatnika. W tych przypadkach wykreślenie z urzędu podatnika z rejestru nie będzie wymagało jego zawiadomienia.
Wykreślenie z rejestru może wynikać z braku aktywności podatnika będącego skutkiem faktycznego zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej lub jej pozornego prowadzenia, jak również być następstwem wystawiania „pustych” faktur lub „pustych” faktur korygujących. Przesłanką wykreślenia będzie również sytuacja, w której podatnik prowadząc działalność gospodarczą wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że dostawcy lub nabywcy biorący udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi uczestniczą w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej. W tych przypadkach przepisy wymagają, aby podatnik został o wykreśleniu powiadomiony.
W kolejnym numerze In Gremio Autor poruszy zagadnienia dotyczące dodatkowego zobowiązania podatkowego oraz zmian w treści ewidencji VAT.
