– dobre praktyki w zawodzie adwokata. Część III.

Na zakończenie cyklu artykułów o dobrych praktykach w zawodzie adwokata zaprosiliśmy do podzielenia się z nami swoimi spostrzeżeniami mecenasa Piotra Sebastiana Hinca z Berlina. Mecenas Hinc jest niemieckim adwokatem, posiadającym specjalizację w międzynarodowym prawie handlowym. W swojej wypowiedzi mecenas szczegółowo opisuje drogę do uzyskania tytułu adwokata w Niemczech, a także charakteryzuje przebieg dalszego specjalistycznego szkolenia adwokackiego. Ciekawe są również uwagi w przedmiocie procesu cyfryzacji niemieckiego wymiaru sprawiedliwości. Serdecznie dziękujemy Panu mecenasowi za współpracę. 

Kończąc ten cykl felietonów warto zastanowić się nad pytaniem, dlaczego w ogóle warto poznawać perspektywę zagranicznych Koleżanek i Kolegów? 

Gdyby nasi przodkowie nie poznawali świata, wyglądałby on dzisiaj zupełnie inaczej. Eksploracja nowych terenów pozwoliła dostrzec jak różnorodna jest nasza planeta. Gdyby ludzie nie chcieli poznawać świata, nie powstałyby mapy, nie znaliby innych kultur i języków. Podróżując, zdobywamy wiedzę, widzimy jak wygląda życie w innych zakątkach naszego globu, uczymy się historii i kultury innych narodów, poznajemy różnorodność środowisk. Spotykamy innych od nas ludzi, poznajemy ich historie, ich spojrzenie na świat, ich codzienne życie. Oddychamy innym powietrzem, jemy inne potrawy, stąpamy po innej ziemi, jeździmy innymi środkami transportu, słuchamy innych języków. Dzięki takim doświadczeniom możemy lepiej zrozumieć, jak wygląda świat, jakie zachodzą w nim procesy społeczne i polityczne, możemy zrewidować swoje uprzedzenia na temat innych krajów, nauczyć się czegoś nowego poprzez obserwację i przez rozmowę z różnymi od nas ludźmi. 

Obserwacja zagranicznych adwokatów powinna być lupą dla naszego warsztatu pracy, która pozwala dostrzec ukryty potencjał.

---

W Niemczech na dzień 1 stycznia 2020 w izbach adwokackich członkami było około 166.000 adwokatów. Pomimo, iż jest to popularny zawód, uzyskanie wymaganych kwalifikacji zawodowych nie jest wcale takie łatwe. 

Przebieg studiów

Pierwszym etapem edukacji adwokackiej jest ukończenie studiów na kierunku prawo. Dostęp na studia prawnicze jest na wielu uczelniach ograniczony przez numerus clausus (NC). Oznacza to, że aby zostać dopuszczonym na dany kierunek studiów, wymagana jest określona ocena końcowa z matury. 

Studia prawnicze trwają zazwyczaj dziewięć semestrów, czyli 4,5 roku. Przede wszystkim należy zaliczyć podstawowy okres studiów trwający cztery semestry. Tutaj przekazywana jest podstawowa wiedza z zakresu prawa cywilnego, administracyjnego i karnego. Podstawowy okres studiów kończy się pisemnym egzaminem pośrednim. Po nim następuje okres studiów głównych (pięć semestrów), w ramach którego przedmioty z okresu studiów podstawowych są pogłębiane i uzupełniane o kolejne dziedziny prawa, np. prawo procesowe. Należy przy tym uczestniczyć w seminariach dotyczących kluczowych kwalifikacji lub języków. Ponadto studenci zobowiązani są do wyboru specjalizacji. Uniwersytecka część edukacji prawniczej kończy się pierwszym egzaminem państwowym. W 70% składa się on z egzaminu państwowego oraz w 30% ze specjalizacji wybranej podczas studiów. 

Aplikacja 

Po zdaniu pierwszego egzaminu państwowego studenci prawa muszą odbyć prawniczą służbę przygotowawczą, zwaną też aplikacją prawniczą. Pozytywne rozpatrzenie wniosku o zatrudnienie w prawniczej służbie przygotowawczej skutkuje dopuszczeniem aplikanta do stosunku szkoleniowego w ramach prawa publicznego. Kształcenie aplikantów adwokackich w Niemczech należy do kompetencji krajów związkowych. Dlatego też struktura organizacyjna aplikacji adwokackiej różni się odpowiednio w poszczególnych krajach związkowych. Podstawowa zasada jest jednak zawsze taka sama: aplikacja trwa dwa lata, w ciągu których każdy aplikant przechodzi przez pięć tzw. stacji lub etapów, aby poznać w praktyce różne zawody prawnicze i jednocześnie zdobywa wiedze teokratyczną w ramach szkoleń organizowanych przez dany sąd okręgowy (niem. Arbeitsgemeinschaft – AG). Aplikanci muszą obowiązkowo spędzić trzy miesiące w sądzie cywilnym (okręgowym lub rejonowym należący do okręgu sądu, w którym zostali dopuszczeni do odbywania służby przygotowawczej), trzy miesiące w prokuraturze lub sądzie karnym (również w okręgu ich sądu), trzy miesiące w sądzie administracyjnym lub organie władzy publicznej, dziewięć miesięcy w kancelarii adwokackiej oraz 6 miesięcy w jednej uprzednie wymienionej jednostce. 

Po zakończeniu etapu przygotowawczego nadchodzi kolej na egzaminy pisemne drugiego egzaminu państwowego (niem. Assessorexamen). Egzamin pisemny składa się w zależności od kraju związkowego z 7 do 11 pięciogodzinnych egzaminów pisemnych. Egzamin ustny składa się głównie z dyskusji egzaminacyjnej oraz ustnej prezentacji akt sprawy. Wyjątek stanowi Bawaria, gdzie nie ma konieczności przedstawiania akt sprawy. Po pomyślnym zdaniu drugiego egzaminu państwowego – i dopiero wtedy – można posługiwać się tytułem asesora prawnego (niem. Assessor) i podjąć jeden z regulowanych przez państwo zawodów prawniczych: adwokata, sędziego, prokuratora lub urzędnika w wyższej służbie administracyjnej.

Po pomyślnym zdaniu drugiego egzaminu państwowego Assessor może wnioskować o dopuszczenie do wykonywania zawodu adwokata. O przyjęcie to należy ubiegać się w izbie adwokackiej, w której okręgu chce się wykonywać zawód. Każdy adwokat jest zatem członkiem izby adwokackiej. Będąc adwokatem, należy założyć i utrzymać kancelarię adwokacką w okręgu swojej izby (tzw. obowiązek utrzymania kancelarii). Adwokat może pracować w kancelarii na podstawie umowy o pracę, a także (od niedawna) być zatrudnianym w przedsiębiorstwach (niem. Syndikusanwalt). 

Adwokaci syndycy są szczególną formą zawodu adwokata. Syndycy to adwokaci, którzy są na stałe zatrudnieni przez firmę, stowarzyszenie lub fundację, a więc ich pracodawcami nie są prawnicy. Adwokaci syndycy otrzymują swoje zlecenia od jednego pracodawcy, a nie od wielu różnych klientów.

Dalsze kształcenie

Regularne dokształcanie się jest nieodzownym środkiem zapewnienia jakości usług prawniczych i dlatego zostało wymienione w federalnej ustawie o adwokaturze jako jeden z podstawowych obowiązków adwokatów. Każdego roku sądy wydają tysiące orzeczeń, parlament uchwala wiele nowych ustaw, a w czasopismach fachowych publikowane są liczne artykuły. Aby być na bieżąco, prawnicy oprócz codziennej pracy praktycznej muszą poświęcić znaczną ilość czasu na dokształcanie. 

Wiedza specjalistyczna – tytuł adwokata specjalisty

Zgodnie z Federalną Ustawą Prawniczą „adwokat-specjalista” to adwokat, który zdobył szczególną wiedzę i doświadczenie w danej dziedzinie prawa. Wymagania dotyczące uzyskania tytułu adwokata specjalisty określają przepisy dotyczące adwokatów specjalistów (niem. Fachanwaltsordnung, FAO) należą do nich: zdany pierwszy i drugi egzamin państwowy; trzy lata dopuszczenia do adwokatury i wykonywania zawodu adwokata w ciągu ostatnich sześciu lat przed złożeniem wniosku; wniosek do właściwej izby adwokackiej; udowodnienie specjalnej wiedzy teoretycznej (obejmuje ono 120 godzin kursu oraz zaliczenie co najmniej 3 egzaminów pisemnych); dowód szczególnego doświadczenia praktycznego (samodzielne prowadzenie określonej liczby spraw z dziedziny specjalistycznej w ciągu ostatnich trzech lat przed złożeniem wniosku – liczba spraw różni się w zależności od dziedziny prawa). Obecnie dopuszczalne są maksymalnie trzy tytuły specjalistyczne. Dziedziny, w których możliwe jest uzyskanie tytułu adwokata specjalisty to: prawo administracyjne, podatkowe, pracy, socjalne, rodzinne, karne, upadłościowe i naprawcze, ubezpieczeniowe, medyczne, najmu, o ruchu drogowym, budowlane i architektoniczne, spadkowe, transportowe i spedycyjne, własności przemysłowej, handlowe i prawo spółek, autorskie i prawo mediów, technologii informacyjnych, bankowe i rynków kapitałowych, rolne, międzynarodowe prawo gospodarcze, zamówień publicznych, migracyjne oraz prawo sportowe. 

Proces digitalizacji w niemieckim wymiarze sprawiedliwości

Od 1 stycznia 2022 r. wszystkie pozwy i pisma procesowe muszą być składane drogą elektroniczną. Tylko w przypadku, gdy przekazanie drogą elektroniczną jest czasowo niemożliwe z przyczyn technicznych, dopuszczalne jest przekazanie na podstawie przepisów ogólnych. Niemożność ta musi być uzasadniona, a na żądanie należy przedłożyć dokument elektroniczny. Jeżeli adwokat składa pismo procesowe drogą tradycyjną, mimo że portal komunikacji elektronicznej (beA) funkcjonuje, a następnie upływa termin, pismo nie wpłynęło do sądu w terminie. Tego uchybienia terminu nie można naprawić poprzez późniejsze złożenie dokumentu elektronicznego.

Dokument elektroniczny może zostać złożony albo poprzez podpisanie pisma procesowego kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo zwykłym podpisem elektronicznym i przekazanie go bezpiecznym kanałem transmisji. Bezpiecznym kanałem transmisji jest m.in. wysyłka poprzez specjalny portal komunikacyjny beA. 

Ponadto w umowie koalicyjnej postanowiono, iż „Postępowania sądowe mają stać się szybsze i bardziej efektywne: Powinna istnieć możliwość prowadzenia rozpraw online, dowody powinny być dokumentowane audiowizualnie, a także należy korzystać z bardziej wyspecjalizowanych organów orzekających. Drobne roszczenia mają być łatwiej egzekwowane w sądzie w przyjaznych dla obywateli procedurach cyfrowych. (…) Co do zasady, orzeczenia sądowe mają być publicznie dostępne w formie zanonimizowanej w bazie danych i możliwe do odczytania maszynowego.”. Zgodnie z powyższym 22 listopada 2022 roku przedstawiono Projekt ustawy o wspieraniu wykorzystania technologii wideokonferencyjnej w sądach cywilnych i specjalistycznych który zawiera szereg nowych regulacji dotyczących prowadzenia posiedzeń sądowych w tym przesłuchiwania świadków w drodze telekonferencji. Według zaproponowanej nowelizacji sąd nie ma już tylko zezwalać na wideo-posiedzenie, ale ma mieć możliwość zarządzenia go wobec stron postępowania. W przyszłości ma być możliwe także przeprowadzenie oględzin lokalnych za pomocą wideo. Ponadto sąd powinien mieć możliwość zarządzenia przeprowadzenia dowodu z wykorzystaniem wideo.