Z okazji setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, Studenckie Koło Naukowe Cives Romani działające przy Katedrze Prawa Rzymskiego, Historii Prawa i Doktryn Polityczno-Prawnych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, opracowało i przeprowadziło ankietę mającą na celu zweryfikowanie wiedzy uczniów szkół ponadgimnazjalnych na temat zmian ustrojowych w polskim prawie w latach 1918 – 1921. Poniżej prezentujemy wyniki przeprowadzonej ankiety.
Opis badania
Anonimowa ankieta składała się z 10 pytań jednokrotnego wyboru. Badanie zostało przeprowadzone przez grupę dziesięciu studentów z Koła Naukowego Cives Romani w jedenastu szkołach ponadgimnazjalnych w okresie od listopada 2017 r. do lutego 2018 r. W ankiecie wzięło udział 387 uczniów. Dla pełnego obrazu wyników badań przedstawiamy poniżej treść pytań ankietowych:
1. Wezwanie do zwołania Sejmu Ustawodawczego zawierał:
A. Manifest Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej z 07.11.1918 r.
B. Tymczasowy Rząd Ludowy w 07.10.1918 r.
C. Komitet Narodowy Polski w 11.09.1918 r.
2. Czy do 1921 r., nadano kobietom równe prawa wyborcze?
A. nie, ponieważ nadane prawa nie były równe
B. nie
C. tak
3. Konstytuanta w czasach II RP to:
A. Polska Komisja Likwidacyjna
B. Sejm Ustawodawczy
C. Komisja odpowiedzialna, za stworzenie konstytucji
4. Na podstawie Dekretu z dnia 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, Rząd Republiki Polskiej mianował:
A. Naczelnik Państwa
B. Sejm Ustawodawczy
C. były powoływane w wyborach powszechnych
5. W jakim wieku nabywało się czynne prawo wyborcze na podstawie Konstytucji Marcowej z 1921r.?
A. 18 lat
B. 21 lat
C. 24 lata
6. „Mała Konstytucja” została ustanowiona:
A. 20.02.1919 r.
B. 02.02.1919 r.
C. 26.01.1919 r.
7. Kiedy odbyły się pierwsze wybory do Sejmu RP:
A. 20.02.1919 r.
B. 11.12.1918 r.
C. 26.01.1919 r.
8. Który z wymienionych aspektów jest identyczny zarówno w Konstytucji Marcowej z 1921 r. jak i w Konstytucji z 1997 r.?
A. zakaz tortur
B. kadencja Prezydenta
C. cenzusy wyborcze
9. Według Konstytucji Marcowej z 1921 roku kadencja Sejmu i Senatu trwała:
A. 4 lata
B. 5 lat
C. 7 lat
10. Który Prezydent podpisał się pod uchwałą Sejmu z 1919 r. o powierzeniu Jozefowi Piłsudskiemu, dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa
A. Jędrzej Moraczewski
B. Ignacy Jan Paderewski
C. Leopold Skulski
Średnia całkowita z wszystkich poprawnych odpowiedzi wyniosła 45%.
Największą ilość prawidłowych rozwiązań udzielono w odniesieniu do następujących pytań:
– nr 10 (Który Prezydent podpisał się pod uchwałą Sejmu z 1919 r. o powierzeniu Jozefowi Piłsudskiemu, dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa?) na poprawną odpowiedź wskazało 53,49% ankietowanych. To zagadnienie sondażowe było jednym z trudniejszych i nie spodziewano się, że w niniejszym badaniu poprawną odpowiedź wskaże tak duża liczba ankietowanych. To pytanie miało charakter szczegółowy, mogło pozostawać poza zakresem szkolnej materii dydaktycznej.
– nr 4 (Na podstawie Dekretu z dnia 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, Rząd Republiki Polskiej mianował) na właściwą odpowiedź wskazało 52,20% ankietowanych. Józef Piłsudzki objął, jako Tymczasowy Naczelnik Państwa, najwyższą władzę Republiki Polskiej i miał ją sprawował aż do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego.
Trudnym zadaniem dla ankietowanych okazało się udzielenie poprawnej odpowiedzi na pytanie nr 1 (Wezwanie do zwołania Sejmu Ustawodawczego zawierał). Właściwej odpowiedzi (Manifest Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej z 07.11.1918 r.) – udzieliło 26,10% badanych. Było to pytanie najbardziej szczegółowe, a zatem nie może zdumiewać fakt, że znalazło się ono na pierwszym miejscu listy najtrudniejszych pytań.
Jeśli zaś chodzi o pytanie nr 6 dotyczące terminu ustanowienia Małej Konstytucji – poprawnej odpowiedzi udzieliło 40,57% ankietowanych.
Z radością należy odnotować, że jednym z łatwiejszych pytań okazało się to oznaczone nr 3 (Konstytuanta w czasach II RP to:). Właściwej odpowiedzi (Sejm Ustawodawczy) udzieliło 40,83% badanych.
Wartym uwagi jest pytanie nr 8 (Który z wymienionych aspektów jest identyczny zarówno w Konstytucji Marcowej z 1921 roku jak i w Konstytucji z 1997 roku?). Dotyczy ono różnic jakie występują pomiędzy ustawą z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, a obecną Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 47,80% badanych udzieliło poprawnej odpowiedzi (zakaz tortur), 33,33% ankietowanych odpowiedziało, że różnica dotyczy kadencji Prezydenta RP, która według ustawy z dnia 17 marca 1921 r. wynosiła 7 lat, natomiast na podstawie Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. trwa 5 lat. Natomiast 17,83% badanych twierdziło, że różnica dotyczy cenzusów wyborczych. Jako przykład cenzusu z Konstytucji Marcowej można wskazać pozbawienie prawa głosowania wojskowych w służbie czynnej (art. 12 ustawy z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej).
Podsumowanie
Wyniki badań wykazały, że tylko 45% uczniów znało odpowiedzi na pytania dotyczące przemian ustrojowo-prawnych w prawie polskim na przełomie lat 1918 – 1921.
Największe trudności sprawiło uczniom pytanie pierwsze ankiety. Poprawnie odpowiedziało na nie 26,10% ankietowanych. Natomiast najmniej trudności przysporzyło pytanie dziesiąte (53,49% właściwych wskazań). Wyniki wykazały pewne braki oraz mankamenty w wiedzy polskiej młodzieży na temat początków II Rzeczpospolitej Polskiej i zmian prawno-ustrojowych jakich dokonywano w tym okresie.
Poniżej publikujemy, za zgodą, dane dotyczące szkół, które w niniejszym badaniu odnotowały najlepsze wynik.
Słowa wdzięczności kierujemy wobec Pani prof. US dr hab. Ewy Gajdy, Kierownika Katedry oraz Opiekuna Koła, a także Pana dra Radosława Zycha – za pomoc w przygotowaniu oraz przeprowadzeniu ankiety.
Osoby przeprowadzające ankietę
Agata Kurczyna, Apolonia Maciaszek, Cynthia Ziehmert, Diana Kutelska, Dominik Mazurkiewicz, Elwira Matusiak, Marcin Lasocki, Michał Orłowski, Paulina Majkowska, Wojciech January Weiss, LO im. Bolesława Chrobrego w Gryficach.
