We wrześniu 2016 r. mój pierworodny zasilił szeregi jednej ze szczecińskich szkół podstawowych, jako uczeń klasy pierwszej. Poza całym tornistrem nowych przygód, które mieliśmy w związku z tym doświadczyć, moją szczególną uwagę przykuła siła, z jaką system edukacji potrafi oddziaływać na różne aspekty życia. I nie chodzi tu tylko o życie świeżo upieczonego ucznia. Okazało się m.in., że weszliśmy w tzw. „cykl szkolny”. Szybko przekonałem się, że przewidziany w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r., okres dwóch tygodni wolnych od zajęć szkolnych, może stanowić dla rodzica bardzo skuteczny impuls do poszukiwania alternatywnych sposobów organizacji czasu dla pociech w wieku szkolnym.

Niezależnie od powyższego, ponieważ nadejście ferii zimowych oznaczało również, że I semestr roku szkolnego 2016/2017 dobiegł końca, uznałem, że można ten czas wykorzystać także na podsumowania tego, jak w bieżącym roku szkolnym przebiegała organizacja projektu pn. Lekcje prawa w szkołach realizowanego przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w Szczecinie.

Na wstępie warto przypomnieć, iż projekt Lekcje prawa w szkołach OIRP w Szczecinie realizuje już od 5 lat, a jego podstawowym celem pozostaje szerzenie świadomości prawnej wśród młodzieży oraz prezentacja zawodu radcy prawnego.

Projekt skierowany jest do uczniów szkół ponadgimnazjalnych w szczególności w klasach o profilu prawnym, społecznym, dziennikarskim lub podobnych. Uczniowie szkół, które przystąpiły do udziału w projekcie mają okazję uczestniczyć w bezpłatnych zajęciach lekcyjnych prowadzonych przez radców prawnych i aplikantów radcowskich, podczas których prezentowane są wybrane zagadnienia m.in. z zakresu prawa konstytucyjnego, cywilnego, gospodarczego, rodzinnego i karnego.

W roku szkolnym 2016/2017 pewnym modyfikacjom uległ sposób organizacji i prowadzenia zajęć lekcyjnych. Zaproponowana obecnie radcom prawnym i aplikantom radcowskim formuła przewiduje, że zajęcia lekcyjne dla uczniów każdej z klas uczestniczących w projekcie będą odbywać się raz w miesiącu w okresie od października 2016 r. do maja 2017 r. Prowadzący zajęcia pracują z wybraną klasą przez okres całego roku szkolnego, na bieżąco ustalając dogodne dla siebie terminy kolejnych lekcji z wychowawcą klasy. Co jednak najważniejsze, do wyłącznego uznania prowadzącego pozostaje wybór formy w jakiej prowadzone są zajęcia (wykład, dyskusja, ćwiczenia, etc.)

W bieżącym roku szkolnym, w realizację projektu i prowadzenie lekcji prawa bezpośrednio zaangażowanych jest 15 osób: r.pr. Katarzyna Borzęcka, r.pr. Elżbieta Dąbrowska, apl. radc. Kamil Dąbrowski, r.pr. Anna Dymkowska-Krzywania, apl. radc. Krzysztof Kaczmarek, r.pr. Marta Maciejuk, r.pr. Paweł Mikołajczyk, r.pr. Agnieszka Puczko, r.pr. Ewa Sapieha-Śledź, r.pr. Tomasz Szotkowski, r.pr. Krzysztof Szydłowski, apl. radc. Aleksandra Urban, r.pr. Wojciech Witkowski, r.pr. Piotr Wybieralski i r.pr. Rafał Ziejewski.

Dzięki tak licznej grupie osób zaangażowanych w realizację projektu, OIRP w Szczecinie może poszczycić się rekordową ilością uczestniczących w nim szkół. W zajęciach prowadzonych przez członków naszego samorządu uczestniczą bowiem aktualnie uczniowie 7 szkół ponadgimnazjalnych. Są wśród nich: IV Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Prusa w Szczecinie, V Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Adama Asnyka pod patronatem PUM w Szczecinie, VI Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Czarnieckiego w Szczecinie, Technikum Zawodowe nr 4 w Zespole Szkół nr 8 w Szczecinie im. Stanisława Staszica, Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 7: XIII Liceum Ogólnokształcące nr 13, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Gryfinie oraz Zespół Szkół im. Ignacego Łukasiewicza w Policach.

Jak w praktyce wyglądają zajęcia? Jak na edukacyjną inicjatywę radców prawnych reaguje młodzież? Odpowiedzi na te pytania udzieliła mi r. pr. Agnieszka Puczko, prowadząca zajęcia w klasach II i III w Zespole Szkół im. Ignacego Łukasiewicza w Policach:

Już pierwsze spotkanie z młodzieżą pozwoliło mi uwolnić się od stereotypów, że 16- i 17-latkowie interesują się tylko sobą, żyją we własnym świecie oraz że nauka o nudnym prawie na pewno nie mieści się w kręgu ich pasji. Obawiałam się, czy lekcje prawa nie będą przez uczniów traktowane jako godzina wolnego, na odpoczynek albo na powtórzenie materiału przed klasówką. Trochę na przekór, żeby „na dzień dobry” zweryfikować tę teorię, zaczęłam od zajęć o Konstytucji, prawach człowieka i Trybunale Konstytucyjnym. Było to jeszcze w październiku ubiegłego roku, kiedy temat sporu wokół Trybunału i nowych ustaw zmieniających jego funkcjonowanie, medialnie był bardzo nagłaśniany. Po krótkim wykładzie o budowie i cechach ustawy zasadniczej, działalności i kompetencjach Trybunału, wspólnie rozwiązaliśmy kazusy oparte na przepisach rozdziału II Konstytucji. Zainteresowanie uczniów było tak duże, że zajęcia przesunęły się do dwóch godzin lekcyjnych. Jak później powiedziała mi nauczycielka, dawno nie widziała u tych uczniów tak zagorzałych dyskusji, burzy mózgów i zaangażowania. Z tej lekcji wyciągnęłam także dużo dla siebie. Dzisiejsza młodzież nie jest taka obojętna na otaczający świat. Z pewnością ma wiele do powiedzenia, a przy tym nie boi się mówić otwarcie o tym, co myśli.

Kolejne zajęcia miały na celu zaznajomienie uczniów z podstawowymi instytucjami prawa cywilnego, karnego i administracyjnego. Przygotowałam test, który wspólnie rozwiązaliśmy, odwołując się przy tym do życia codziennego i spraw, z którymi zetknęli się uczniowie bądź ich bliscy. Dzięki tym zajęciom uczniowie sami wskazali tematy, które mogłyby ich zainteresować na kolejnych lekcjach. Takim sposobem doszliśmy do tematu rękojmi i procedur reklamacyjnych. Jak się okazało, większość uczniów zupełnie nie wiedziała, jakie w tym zakresie ma prawa. Z ich opowieści wynikało, że bardzo często z przysługujących im uprawnień nie korzystali, bo zostali wprowadzeni w błąd przez sprzedawców. Mam nadzieję, że informacje, które otrzymali, przełożone na przykłady z mojej praktyki, pozwolą im w przyszłości lepiej radzić sobie w tego rodzaju sporach. 

Przed nami jeszcze sprawy alimentacyjne i – o dziwo – podatki. Pytania z tej ostatniej dziedziny bardzo mnie zaskoczyły. Nie zdawałam sobie sprawy, że ten temat może cieszyć się jakimkolwiek zainteresowaniem. Jak się jednak okazało, kwestie związane z opodatkowaniem transakcji sprzedaży, w tym dokonywanej na poprzez aukcje internetowe lub podatkiem od spadków, to kwestie niezwykle istotne w ich codziennym życiu. Mam nadzieję, że przerobienie tych zagadnień nie zniechęci młodzieży do dalszego zgłębiania tematu podatków, który przecież prędzej czy później dotknie każdego z uczniów osobiście.

Warto odnotować, że założenia projektu Lekcje prawa w szkołach wpisują się także w szerszy cel, jakim jest promowanie idei demokratycznego państwa prawa i podstawowych wartości wymiaru sprawiedliwości oraz promowanie zawodu prawnika jako obrońcy praw człowieka, wspierającego budowę społeczeństwa obywatelskiego. Realizując powyższe cele, radcowie prawni i aplikanci radcowscy uczestniczący w projekcie, mieli możliwość przyłączenia się do obchodów Europejskiego Dnia Prawnika ustanowionego przez Radę Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE). W 2016 r., święto to było obchodzone 9 grudnia.

Entuzjazm i energia, jakie obserwuję u radców prawnych i aplikantów radcowskich biorących udział w projekcie Lekcje prawa w szkołach jest tym z elementów, które pozwalają mi patrzeć na system edukacji naszych dzieci z większym optymizmem. Przypomina mi się tu słuszna poniekąd myśl, że dobra szkoła nie produkuje geniuszy, tylko zdrowe społeczeństwo. Gdy skończą się ferie zimowe radcowie prawni wrócą do szkół. Mając to na uwadze, wszystkim członkom naszej Izby, którym szczególnie bliska jest idea upowszechniania wiedzy prawnej wśród młodego pokolenia Polaków – serdecznie dziękuję! ζ