Długo wyczekiwana VI Konferencja Naukowa Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku pt. „Prawo Rodzinne” odbyła się 18 listopada 2021 r. w Gdyni.
Tematem tegorocznej odsłony było zagadnienie związane z prawem rodzinnym i opiekuńczym, w tym w szczególności aspekty prawne szeroko pojętych więzi rodzinnych, relacji pomiędzy rodzicami a dziećmi, kwestii majątkowych, jak również przemocy w rodzinie.
Uczestników Konferencji przywitali Pan dr Tomasz Białas Rektor Wyższej Szkoły Administracji
i Biznesu oraz Dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Gdańsku adw. Bartosz Golejewski. Swoją obecnością zaszczycił również Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej adw. Przemysław Rosati oraz pani Mecenas Agnieszka Kapała-Sokalska – Członkini Zarządu Województwa Pomorskiego, która wygłosiła wykład o zadaniach samorządu województwa w obszarze polityki rodzinnej. W ramach Konferencji zorganizowano konkurs na wystąpienie z referatem w Panelu dla aplikantów, studentów i doktorantów. Każda izba adwokacka mogła zgłosić tylko jednego aplikanta adwokackiego jako reprezentanta izby.
Jest mi bardzo miło, że Szczecińska Izba Adwokacka obdarzyła mnie zaufaniem. Jako oddelegowana przez izbę aplikantka wysłałam zgodnie z regulaminem Konkursu abstrakt wystąpienia o tematyce związanej z Konferencją i zostałam zaproszona do wygłoszenia referatu. Tematem mojego wystąpienia była problematyka transgranicznego odrzucenia spadku w imieniu małoletniego. Odrzucenie spadku przez osobę małoletnią mieszkającą poza granicami Polski jest niezwykle złożonym problemem o znacznej doniosłości dla praktyki. Kwestia zastosowania odpowiedniego źródła prawa, ustalenia jurysdykcji i prawa właściwego, rozdzielenia statutu spadkowego od statutu stosunków między rodzicami a dziećmi, procedury odrzucenia spadku oraz zezwolenia sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczającej zarząd majątkiem małoletniego budzi wiele wątpliwości. Mając na względzie coraz większą liczbę tego rodzaju spraw, przedmiotem mojego wystąpienia była próba zmierzenia się z licznymi wątpliwościami, które powstają wokół skutecznego odrzucenia spadku w imieniu małoletniego mającego swoje zwykłe miejsce pobytu w innym państwie Unii Europejskiej (za przykład podczas wystąpienia została wskazana Republika Federalna Niemiec) w sytuacji, gdy statut dziedziczenia regulowany jest na gruncie polskiego porządku prawnego.
Analizie poddana została zarówno kwestia uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, tj. materia statutu stosunków między rodzicami a dziećmi, a także procedura odrzucenia spadku, tj. materia statutu spadkowego.
Wystąpienie podzieliłam na trzy części. W pierwszej części uwagę zwróciłam na problematykę jurysdykcji. O ile odrzucenie spadku dotyczy stricte materii dziedziczenia, o tyle uzyskanie zezwolenia sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka należy do spraw z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi. W konsekwencji, uzyskanie zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka wpisuje się nie w ramy prawa spadkowego, lecz w ramy prawa rodzinnego.
Dzięki szczegółowej analizie rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach rodzinnych dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego, a także konwencji haskiej z dnia 19 października 1996 r. o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, zwróciłam podczas wystąpienia uwagę na praktyczne aspekty ustalania jurysdykcji, w sytuacji gdy osoba małoletnia ma swoje zwykłe miejsce pobytu w Niemczech, a postępowanie spadkowe toczy się przed polskim sądem spadku.
W drugiej części wystąpienia poruszyłam problematykę ustalenia prawa właściwego regulującego kwestię uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka w sprawie transgranicznej. Niemiecki ustawodawca zasadniczo takiego zezwolenia nie wymaga, zaś polski ustawodawca odsyła do art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Czy uzyskanie zezwolenia w takiej konstelacji jest konieczne – audytorium było bardzo ciekawe odpowiedzi na to pytanie.
W trzeciej części wystąpienia zwróciłam uwagę na problematykę transgranicznego odrzucenia spadku w imieniu małoletniego. Wyjaśniłam praktyczne aspekty tej transgranicznej czynności, z uwzględnieniem miejsca i formy złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, w tym omówiłam najczęstsze pytania pojawiające się w tego typu sprawach. Wystąpienie wzbogaciłam o najnowsze orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
