Artykuł 64 § 1 Kodeksu wykroczeń (dalej: Kw) normuje odpowiedzialność właściciela, administratora, dozorcy lub użytkownika nieruchomości za niedopełnienie obowiązku umieszczenia w odpowiednim miejscu albo utrzymania w należytym stanie tabliczki z numerem porządkowym nieruchomości, nazwą ulic lub placu albo miejscowości. Z kolei § 2 art. 64 Kw wskazuje, iż tej samej karze podlega ten kto nie dopełnia obowiązku oświetlenia tabliczki z numerem porządkowym nieruchomości. Wykroczenie z art. 64 Kw jest zagrożone karą grzywny do 250 zł albo karą nagany.

W aktualnym stanie prawnym wątpliwości interpretacyjne wzbudza zarówno istnienie administracyjnego obowiązku utrzymania tabliczki z numerem porządkowym nieruchomości w należytym stanie, jak i jej oświetlenie, które mają spoczywać na podmiotach wskazanych w § 1 art. 64 Kw tj. właścicielu, administratorze, dozorcy lub użytkowniku nieruchomości.

Wykroczenie z art. 64 Kw ma charakter indywidualny. Podmiotem wykroczenia z § 1 może być wyłącznie właściciel, administrator, dozorca lub użytkownik nieruchomości. Można śmiało postawić tezę, iż nie ma obecnie podmiotu, na którym spoczywałby obowiązek oświetlenia tabliczki. Również brak jest przepisu nakładającego na właściciela nieruchomości, czy inny podmiot wskazany w § 1 art. 64 Kw obowiązku utrzymywania tabliczki z numerem w należytym stanie.

Kwestie dotyczące numeracji porządkowej nieruchomości zostały uregulowane w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne¹ t.j. Dz.U. 2015r. poz. 520 ze zm..  Zgodnie z art. 47a ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy  do zadań własnych gminy należy utrzymywanie tabliczek z nazwami ulic i placów w miastach i innych miejscowościach na obszarze gminy w należytym stanie. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) ustala numery porządkowe, z urzędu lub na wniosek zainteresowanych i zawiadamia o tych ustaleniach właścicieli nieruchomości lub inne podmioty uwidocznione w ewidencji gruntów i budynków, które tymi nieruchomościami władają (art. 47a ust. 5 cyt. ustawy). Oczywiście obowiązek ten nie dotyczy utrzymywania tabliczek na nieruchomościach innych osób. Na właścicielu nieruchomości nie ciąży zatem obowiązek utrzymania tabliczki z numerem porządkowym domu w należytym stanie tzn. w stanie wolnym od zabrudzenia, złuszczenia farby, pęknięcia, etc. Właściciele nieruchomości zabudowanych lub inne podmioty mają obowiązek umieszczenia w widocznym miejscu na ścianie frontowej budynku tabliczki z numerem porządkowym w terminie 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o ustaleniu tego numeru. Na tabliczce zamieszcza się także informacje o nazwie ulicy lub placu, a w miejscowościach bez ulic lub placów albo posiadających ulice lub place bez nazw – tylko nazwę miejscowości. W przypadku, gdy budynek położony jest w głębi ogrodzonej nieruchomości, tabliczkę z numerem porządkowym umieszcza się również na ogrodzeniu (art. 47 b cyt. ustawy). Nie ma obowiązku umieszczania tabliczki właściciel nieruchomości niezabudowanej i nieprzeznaczonej pod zabudowę. Znamiona wykroczenia z art. 64 § 1 Kw wypełni właściciel, który umieści na nieruchomości wyłącznie numer budynku, a nie tabliczkę z numerem i nazwą ulicy.

Kolejną wątpliwość stwarza brzmienie § 2 art. 64 Kw w odniesieniu do obowiązku oświetlenia tabliczki z numerem porządkowym nieruchomości. W poprzednim stanie prawnym obowiązek oświetlenia tabliczki z numerem wynikał z § 12 ust. 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z 25 czerwca 1968 r. w sprawie numeracji nieruchomości² Dz. U. Nr 23, poz. 151, który stanowił, że w miastach i osiedlach tabliczki z numerami porządkowymi umieszczone na budynkach powinny być od zmroku do świtu oświetlone. Rozporządzenie to nie obowiązuje już od dnia 8 października 2004 r. Wprawdzie obowiązek ten może być skonkretyzowany w umowie zawartej z administratorem lub dozorcą nieruchomości, jednak nie może być sankcjonowany na podstawie przepisów powszechnie obowiązującej ustawy, czyli § 2 art. 64 Kw. Rozporządzenie zostało uchylone na podstawie art. 15 ustawy z dnia 25 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych³ Dz.U. Nr 166, poz. 1612 ze zm.. Obecnie jedynym przepisem odnoszącym się do oświetlenia zewnętrznego budynku jest § 64 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie⁴ t.j. Dz.U.2015.1422 z dnia 18.09.2015 r., jednak z jego treści wynika jedynie to, iż wejście do budynku i do każdej klatki schodowej powinno mieć elektryczne oświetlenie zewnętrzne. Oczywiście nie oznacza to, iż numer budynku musi być oświetlony jak wskazuje dyspozycja § 2 art. 64 Kw.  Z drugiej strony słuszny jest pogląd w teorii, iż  nie ma obowiązku używania takiego oświetlenia np. stale w porze nocnej⁵ Por. M. Bojarski, W. Radecki, Kodeks wykroczeń, Warszawa 2016, s. 545..  Warto zauważyć, że obowiązek zapalenia i gaszenia światła na klatkach schodowych, korytarzach, w bramach i innych miejscach przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców oraz zapalania i gaszenia latarek z oznaczeniem numeru porządkowego nieruchomości i nazwy ulicy spoczywał kiedyś na dozorcy domu⁶ § 2 pkt 13 rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej . Dozorcą była osoba utrzymująca porządek w budynku mieszkalnym.

Obecnie nie obowiązuje akt prawny, który posługuje się tym pojęciem, choć dość powszechnie występuje ono w języku potocznym (gospodarz domu) i nierzadko błędnie jest utożsamiane z administratorem nieruchomości, osobą fizyczną lub prawną, którym wspólnoty często powierzają administrowanie nieruchomością wspólną⁷ art. 18 ustawy z dnia 24 czerwca 1994r. o własności lokali t.j. Dz.U. 2015.1892 z dnia 18.11.2015 r..

De lege lata brak jest zatem administracyjnego obowiązku oświetlenia tabliczki z numerem budynku i w zakresie tych stanów faktycznych norma z art. 64 § 2 Kw nie ma zastosowania.  De lege feredna należałoby albo wprowadzić do rozporządzenia stosowny obowiązek, do którego odnosiłaby
się dyspozycja art. 64 § 2 Kw, albo zmienić treść art. 64 § 2 Kw przez wykreślenie słów „nie dopełnia obowiązku”. Przepis miałby wówczas brzmienie: „Tej samej karze podlega, kto nie oświetla tabliczki z numerem porządkowym nieruchomości”.

Dyskusyjne jest stanowisko M. Budyn-Kulik⁸ P. Daniluk [red.], Kodeks wykroczeń Komentarz, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2016, s. 432. w odniesieniu do rozważań o całkowitym braku potrzeby kryminalizacji takiego zachowania i rezygnacji z § 2 art. 64 Kw. Warto wskazać, iż celem regulacji jest zapewnienie odpowiedniej widoczności tabliczki z numerem porządkowym nieruchomości w szczególności w porze nocnej, chociażby w celu zapewnienia szybkiego dotarcia do miejsca zdarzenia lub dla samej orientacji służb ratunkowych, nawet jeżeli są one wyposażone we własne źródła światła. W praktyce znane są przypadki zagubienia służb ratowniczych i zwłoki w dotarciu na czas do miejsca zdarzenia z uwagi na nienależyty stan tabliczki z numerem domu lub jej nieoświetlenie i umieszenie w nieodpowiednim miejscu na budynku zwłaszcza tam, gdzie brakuje oświetlenia zewnętrznego ulic. Teza autorki, iż: „od 1968 r. technologia produkcji farb rozwinęła się i bardzo często do nanoszenia oznaczeń, które są na tyle ważne, że powinny być widoczne również w ciemności, używa się farb fluorescencyjnych, które są widoczne również pomimo braku oświetlenia”, wynika raczej z nieznajomości realiów rynkowych oraz specyfiki zjawiska luminescencji, które obejmuje świecenie zachodzące pod wpływem różnych rodzajów energii z wyjątkiem cieplnej. Większość farb fluorescencyjnych reaguje widocznością w nocy dopiero po ich oświetleniu, a technologia ich nanoszenia jest nieco bardziej złożona od zwykłego malowania. Warto dodać, iż farby fluorescencyjne reagują na promieniowanie UV i świecą w świetle ultrafioletowym np. przy lampie UV. Z kolei farby luminescencyjne świecą w ciemności po wcześniejszym naświetleniu. Powłoka pochłania promienie podczas naświetlania i oddaje zgromadzone światło dopiero po nagłym wyłączeniu źródła światła. W teorii optymalnym rozwiązaniem byłby numer domu pokryty farbą luminescencyjną, która absorbuje w dzień światło słoneczne, a w nocy oddaje je w sposób widoczny dla ludzkiego oka. Problem w tym, że zjawisko luminescencji ma charakter krótkotrwały i zachodzi po nagłym wygaśnięciu źródła światła, zaś w zmierzch i zachód słońca to zjawiska stopniowe, które nie pozwalają na trwałe utrzymanie efektu świecenia w ciemności przedmiotu pokrytego farbą luminescencyjną. Z tego powodu działanie na zewnątrz jest bardzo ograniczone lub niezauważalne w ogóle. Dlatego farby te sprawdzają się tylko w zamkniętych pomieszczeniach, w których po nagłym wyłączeniu światła są widoczne przez krótki czas. Powłoki luminescencyjne odbijają światła np. reflektorów samochodowych, latarek i sprawiają, że zabezpieczone powierzchnie są bardziej widoczne, natomiast same nie świecą w ciemności, co skłania wyłącznie do zmiany brzmienia § 2 art. 64 Kw a nie do jego eliminacji z kodeksu.

W omawianym stanie prawnym czynności wyjaśniające organów ścigania związane z regulacją art. 64 Kw w stosunku do podmiotów zobowiązanych do utrzymania w należytym stanie i oświetlenia tabliczek z numerami porządkowymi nieruchomości tj. właścicieli, administratora, dozorcy lub użytkownika nieruchomości powinna cechować rozwaga i wstrzemięźliwość przed bezpodstawnym nakładaniem grzywien w postępowaniu mandatowym z uwagi na brak obowiązków, o których szczegółowo mowa powyżej.