Dotychczasowy wierzyciel po uzyskaniu klauzuli wykonalności złożył do komornika sądowego wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi. W trakcie postępowania egzekucyjnego dotychczasowy wierzyciel złożył skargę na czynności komornika do sądu rejonowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii komornika (art. 767 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeksu postępowania cywilnego, t. j. Dz. U. 2019, poz. 1460 ze zm. – dalej jako „k.p.c.”). Sąd rejonowy odrzucił skargę w drodze postanowienia, na które dotychczasowy wierzyciel wniósł zażalenie (art. 767³ k.p.c.). Przed merytorycznym rozpoznaniem zażalenia, dotychczasowy wierzyciel dokonał w formie aktu notarialnego cesji wierzytelności na rzecz nowego wierzyciela. 

Skarga na czynność komornika stanowi środek zaskarżenia, który jest charakterystyczny dla postępowania egzekucyjnego. Jak wskazał Sąd Najwyższy „(…) uchylenie czynności egzekucyjnej w następstwie uwzględnienia skargi na czynności komornika sprowadza się przede wszystkim do stwierdzenia, że czynność ta była wadliwa. Nie jest to jeszcze równoznaczne z unicestwieniem bytu samej czynności, a zwłaszcza wywołanych przez nią negatywnych skutków. (…) Wobec powyższego należy przyjąć, że skarga na czynności komornika nie jest czynnością przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej wadliwie wyegzekwowanym świadczeniem. W postępowaniu wszczętym wniesieniem tejże skargi Sąd nie może bowiem orzec o zwrocie wadliwie wyegzekwowanego świadczenia bądź o przywróceniu stanu poprzedniego, a to wobec braku w tym postępowaniu stosownych do tego instrumentów prawnych” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2002 r., sygn. akt IV CKN 622/00).

Zgodnie z art. 192 pkt 3 k.p.c., z chwilą doręczenia pozwu zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy. Nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. Przepis ten nie znajdzie zastosowania w postępowaniu zażaleniowym na czynności komornika sądowego, gdyż „dotyczy skutków związanych z zawisłością sprawy i niewątpliwie odnosi się tylko do sytuacji, w której sprawa nie została zakończona. Punkt 3 tego artykułu ma na celu nie tylko zapewnienie stabilności postępowania, ale daje wyraz rozszerzonej prawomocności wyroku. Sama zmiana materialna (np. cesja) nie powoduje zmian w postępowaniu rozpoznawczym. Zmiana ta jednak jest o tyle uwzględniana, że za zgodą stron sprawa może toczyć się dalej po wstąpieniu nabywcy prawa w miejsce zbywcy. Istota art. 192 k.p.c. sprawia, że może on mieć zastosowanie tylko do postępowania rozpoznawczego. Zgoda dłużnika na dokonanie czynności zarówno w postępowaniu klauzulowym, jak i we właściwej egzekucji nie daje się pogodzić z celem postępowania egzekucyjnego. Przepis art. 848 i 930 k.p.c. regulują sytuacje zbliżone do art. 192 pkt 3 k.p.c., co dodatkowo sprzeciwia się stosowaniu tego przepisu w postępowaniu egzekucyjnym” (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2009 r., sygn. akt III CZP 4/09).

Jak wynika z powyższego, zgoda dłużnika nie jest wymagana dla wstąpienia nowego wierzyciela do postępowania zażaleniowego w przedmiocie skargi na czynność komornika sądowego. Kolejną kwestią jest zastosowanie art. 788 § 1 k.p.c., zgodnie z którym, jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego przepis art. 788 § 1 k.p.c. ma zastosowanie również w razie przelewu wierzytelności po wszczęciu postępowania egzekucyjnego (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2004 r., sygn. akt III CZP 63/04). Nowy wierzyciel może jednak uniknąć konieczności występowania do sądu o nadanie nowej klauzuli wykonalności na swoją rzecz. Jak stanowi § 3 tegoż artykułu, sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności, jeżeli wszczęcie lub dalsze prowadzenie egzekucji możliwe jest na zasadach przewidzianych w art. 804¹ i art. 804². Wystarczającym jest więc uzyskanie zgody dotychczasowego wierzyciela na wstąpienie nowego wierzyciela do postępowania na jego miejsce, zgodnie z art. 804¹ k.p.c., przy jednoczesnym zachowaniu formy dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym dla przejścia egzekwowanego uprawnienia (art. 804¹ k.p.c.). 

Zgodnie z art. 2 § 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz. U. 2019 poz. 540 ze zm.), czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego. O ile nie ulega wątpliwości, że umowa w formie aktu notarialnego ma charakter dokumentu urzędowego, to umowa z podpisami notarialnie poświadczonymi pozostaje dokumentem prywatnym. Podobnie dokonanie przez notariusza potwierdzenia dokumentu prywatnego za zgodność z oryginałem nie czyni dokumentu urzędowym, a jedynie jest urzędowym potwierdzeniem, że istnieje oryginał o takiej samej treści jak dokument poświadczony. Tym samym, należy podkreślić, że zawarcie umowy przelewu wierzytelności przez dotychczasowego i nowego wierzyciela, a następnie potwierdzenie jego zgodności przez notariusza nie będzie spełniało wymogu co do formy określonej w art. 788 § 1 oraz art. 804¹ k.p.c. Przemawia za tym brzmienie art. 244 k.p.c., zgodnie z którym dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. 

Pomimo, że przepisy k.p.c. nie zastrzegają wymogów co do formy wyrażenia zgody dotychczasowego wierzyciela na wstąpienie do postępowania nowego wierzyciela, to zasadnym wydaje się zawarcie takiej zgody w umowie przelewu wierzytelności. Chociażby dla uniknięcia zarzutów ze strony dłużnika, które mogą prowadzić do przedłużenia postępowania. Wszakże zgoda ta powinna być wyrażona nie wcześniej niż przejście uprawnień na nowego wierzyciela, nie ma jednak przeciwwskazań, aby została wyrażona już po zawarciu umowy. W takiej sytuacji dla określenia jej formy odwołać się można do art. 511 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. 2019, poz. 1145 – dalej jako „k.c.”), zgodnie z którym, jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, przelew tej wierzytelności powinien być również pismem stwierdzony. Można więc analogicznie przyjąć, że dla zgody dotychczasowego wierzyciela powinna zostać zachowana forma jak dla umowy przelewu wierzytelności, czyli forma dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym.

Reasumując, nowy wierzyciel może wstąpić do toczącego się postępowania wszczętego na zażalenie dotychczasowego wierzyciela, w postępowaniu egzekucyjnym, bez zgody dłużnika i bez konieczności uzyskiwania nowej klauzuli wykonalności na swoją rzecz, jeżeli uzyska zgodę dotychczasowego wierzyciela oraz dochowa przewidzianej formy dla przejścia wierzytelności.