• Przejdź do głównej nawigacji
  • Przejdź do treści
  • Przejdź do głównego paska bocznego
  • 2022
    • In Gremio 157
    • In Gremio 158
    • In Gremio 159
    • In Gremio 160
    • In Gremio 161
    • Wydanie specjalne
    • In Gremio 162
  • 2021
    • In Gremio 149
    • In Gremio 150
    • In Gremio 151
    • In Gremio 152
    • In Gremio 153
    • In Gremio 154
    • In Gremio 155
    • In Gremio 156
  • 2020
    • In Gremio 138
    • In Gremio 139
    • In Gremio 140
    • In Gremio 141
    • In Gremio 142
    • In Gremio 143
    • In Gremio 144
    • In Gremio 145
    • In Gremio 146
    • In Gremio 147
    • In Gremio 148
  • 2019
    • In Gremio 127
    • In Gremio 128
    • In Gremio 129
    • In Gremio 130
    • In Gremio 131
    • In Gremio 132
    • In Gremio 133
    • In Gremio 134
    • In Gremio 135
    • In Gremio 136
    • In Gremio 137
  • 2018
    • In Gremio 116
    • In Gremio 117
    • In Gremio 118
    • In Gremio 119
    • In Gremio 120
    • In Gremio 121
    • In Gremio 122
    • In Gremio 123
    • In Gremio 124
    • In Gremio 125
    • In Gremio 126
  • 2017
    • In Gremio 105
    • In Gremio 106
    • In Gremio 107
    • In Gremio 108
    • In Gremio 109
    • In Gremio 110
    • In Gremio 111
    • In Gremio 112
    • In Gremio 113
    • In Gremio 114
    • In Gremio 115
  • 2016
    • In Gremio 98-99
    • In Gremio 100
    • In Gremio 101
    • In Gremio 102
    • In Gremio 103
    • In Gremio 104
  • 2015
    • In Gremio 91-92
    • In Gremio 93
    • In Gremio 94-95
    • In Gremio 96
    • In Gremio 97
  • 2014
    • In Gremio 86
    • In Gremio 87
    • In Gremio 88-89
    • In Gremio 90
  • 2013
    • In Gremio 80
    • In Gremio 81
    • In Gremio 82-83
    • In Gremio 84
    • In Gremio 85
  • 2012
    • In Gremio 74
    • In Gremio 75
    • In Gremio 76
    • In Gremio 77
    • In Gremio 78
    • In Gremio 79
  • 2011
    • In Gremio 68
    • In Gremio 69
    • In Gremio 70
    • In Gremio 71
    • In Gremio 72
    • In Gremio 73
  • 2010
    • In Gremio 62
    • In Gremio 63
    • In Gremio 64
    • In Gremio 65
    • In Gremio 66
    • In Gremio 67
  • więcej…
    • 2009
      • In Gremio 56
      • In Gremio 57
      • In Gremio 58
      • In Gremio 59
      • In Gremio 60
      • In Gremio 61
    • 2008
      • In Gremio 45-46
      • In Gremio 47-48
      • In Gremio 49-50
      • In Gremio 51-52
      • In Gremio 53-54
      • In Gremio 55
    • 2007
      • In Gremio 33
      • In Gremio 34
      • In Gremio 35
      • In Gremio 36
      • In Gremio 37
      • In Gremio 38
      • In Gremio 39-40
      • In Gremio 41
      • In Gremio 42
      • In Gremio 43
      • In Gremio 44
    • 2006
      • In Gremio 21
      • In Gremio 22
      • In Gremio 23
      • In Gremio 24
      • In Gremio 25
      • In Gremio 26
      • In Gremio 27-28
      • In Gremio 29
      • In Gremio 30
      • In Gremio 31
      • In Gremio 32
    • 2005
      • In Gremio 9
      • In Gremio 10
      • In Gremio 11
      • In Gremio 12
      • In Gremio 13
      • In Gremio 14
      • In Gremio 15-16
      • In Gremio 17
      • In Gremio 18
      • In Gremio 19
      • In Gremio 20
    • 2004
      • In Gremio 1
      • In Gremio 2
      • In Gremio 3
      • In Gremio 4
      • In Gremio 5
      • In Gremio 6
      • In Gremio 7
      • In Gremio 8

In Gremio

łączy środowiska prawnicze

  • Start
  • Adwokaci
  • Radcowie prawni
  • Sędziowie
  • Prokuratorzy
  • Komornicy
  • Notariusze
  • Aplikanci

Odpowiedzialność etyczna mediatorów-prawników

Olimpia Barańska-Małuszek

Standaryzowanie warunków wykonywania zawodu mediatora wraz z rozwojem usługi jest naturalnym
i porządnym kierunkiem. Coraz więcej prawników decyduje się na poszerzenie zakresu świadczonych usług i dołącza do grona mediatorów. Z jeden strony wiedza prawnicza w mediacji nie jest konieczna, a z drugiej strony nabycie nowych narzędzi przez prawników, jak umiejętności miękkie, jest zjawiskiem pozytywnym. W krajach o dłuższej tradycji ADR, czy kultury anglosaskiej, kancelarie prawnicze od dawna oferują połączone usługi. 

Rozszerzenie usługi adwokata czy radcy prawnego na usługi mediatorskie powoduje zderzenie dwóch systemów odpowiedzialności etycznej. W Polsce nie ma samorządu zawodowego mediatorów, a normy etyczne wyznaczane są zbiorem zasad przyjmowanych dobrowolnie przez stowarzyszenia, fundacje, czy centra mediacyjne tylko wobec swoich członków. Treść i zakres kodeksów etyki czy zbiorów zasad, różni się, nie ma wypracowanych minimalnych standardów. Komisja Europejska przyjęła w 2007 r. Europejski Kodeks Postępowania Mediatorów, który został przyjęty również Dyrektywą 2008/58/WE po to, aby zapewnić minimalne standardy w każdym kraju członkowskim.

W Kodeksie Postępowania Cywilnego normy etyczne obowiązujące mediatorów zostały zawarte w art. 183(1) do art. 183(4). Zasada dobrowolności mediacji (art. 183(1)) niesie ze sobą normę etyczną- zakaz używania nacisków na strony. Art. 183(3) KPC mówi o bezstronności mediacji, co oznacza zakaz pobierania dodatkowych korzyści przez mediatora przy okazji prowadzonej mediacji.

Problemy natury moralnej pojawiają się, gdy mediator jednocześnie wykonuje inny zawód – adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego, windykatora. Może potraktować kancelarię mediacyjną jako reklamę dla istniejącej już działalności, ponieważ mediatorzy nie mają zakazu reklamy. Mediator nie jest zawodem zaufania publicznego. Zakaz reklamy obejmuje natomiast zawody zaufania publicznego, jakim jest adwokat. Korporacja radców prawnych w Kodeksie Etyki nie ma wprost wyrażonego zakazu reklamy, jednakże zachowania i działania radców prawnych obejmujące różne formy reklamy swej działalności były przedmiotem postępowań przed Komisją Etyki i Wykonywania Zawodu KRRP (np. Stanowisko Komisji z dnia 12.09.2017 r. w sprawie możliwości promowania za zapłatą na Facebook postów z profilu kancelarii radcowskiej, czy możliwości oklejenia samochodu służbowego adresem internetowym i numerem telefonu kancelarii).

Z pewnością mediator-prawnik nie może prowadzić sprawy będącej pochodną sporu czy negocjacji stron w mediacji, jest to nieetyczne z punktu widzenia odpowiedzialności prawnika. Natomiast nie ma przeszkód, by prowadzić sprawę jako pełnomocnik swego klienta z mediacji, jeżeli rodzajowo i podmiotowo to inna sprawa. Kluczowy jest zakaz korzystania z wiedzy, informacji uzyskanej w mediacji. A że ta jest poufna, nie ma zapisu z jej przebiegu, nie można użyć nagrań, notatek, projektów, protokołów, trudno byłoby wykazać, że prawnik zdobył wiedzę właśnie z mediacji.

Trzeba odnotować rozbieżność w zakresie odpowiedzialności etycznej mediatora i adwokata lub radcy prawnego. 

Jedyną sankcją za złamanie zasad określonych w KPC przez mediatora jest wykreślenie go z listy mediatorów prowadzonej przez prezesa sądu okręgowego (art. 157 c ustawy o ustroju sądów powszechnych), o ile mediator jest na tę listę wpisany, i jest to system zero-jedynkowy, nie ma zachowanej zasady proporcjonalności przy miarkowaniu i ocenie odpowiedzialności zawodowej. Natomiast adwokaci i radcy prawni ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną na podstawie norm określonych w Kodeksie Etyki, w rozbudowanej procedurze prowadzonej przez samorząd, a w drugiej instancji przez sąd. Adwokat i radca prawny ponoszą odpowiedzialność etyczną jako mediatorzy, i mogą być wykreśleni z listy, ale jednocześnie mogą odpowiadać dyscyplinarnie przed samorządem za czyny dokonane w postępowaniu mediacyjnym. Odpowiedzialność zawodowa jest rozbudowana i surowsza. 

Wyobraźmy sobie sytuację, gdy mediację prowadzi adwokat lub radca prawny i wyjawia szczegóły prowadzonych rozmów, albo wykorzystuje wiedzę z mediacji w innej sprawie prowadzonej w charakterze pełnomocnika. Jego odpowiedzialnością jako mediatora jest, poza możliwością wykreślenia z listy mediatorów w sądzie, również odpowiedzialność prawnika wykonującego zawód zaufania publicznego. Sankcje idą o wiele dalej niż sankcje wobec mediatora.

Kodeks Etyki Adwokackiej w §1 ust. 2 i 3 odwołuje się do ogólnych norm etycznych i postępowania mogącego poderwać zaufanie do zawodu. W myśl §19 adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy i zabezpieczyć przed ujawnieniem lub niepożądanym wykorzystaniem wszystko, czego się dowiedział w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych. Podobny zapis znajduje się w art. 9 i art. 15 Kodeksu Etyki Radców Prawnych. Nie ma norm kolizyjnych pozwalających różnicować odpowiedzialność prawnika jako mediatora, działa automatyzm przeniesienia odpowiedzialności dyscyplinarnej adwokata i radcy prawnego za czyny dokonane w mediacji. 

W 2009 r. rząd przygotował projekt przepisów o mediacji, który stanowił, że mediatorami nie mogliby być adwokaci i radcowie prawni. Projekt na szczęście przepadł, rzeczywistość i doświadczenie z innych krajów pokazuje, że poszerzenie usług w kancelariach o mediacyjne służy ugodowym rozwiązywaniom sporów, podwyższa kwalifikacje prawników, poszerza alternatywy rozwiązania sporu klientom. Jednakże wraz z popularyzacją zawodu powinna iść za nim profesjonalizacja, również na polu etyki.

Art. 183(4) KPC stanowi zasadę, że mediacja nie jest jawna. Zatem rodzi to obowiązek mediatora zachowania w tajemnicy tego, czego dowiedział się prowadząc mediację. Obowiązek ten rozciąga się na strony i pełnomocników, również pełnomocników zawodowych. Tylko za zgodą wszystkich stron mediacji, a nie jednej z nich, mediator czy pełnomocnicy mogą być zwolnieni z tajemnicy postępowania. Wydaje się to bezużytecznym rozwiązaniem, ponieważ w § 3 jest bezwzględny nakaz pomijania przez sąd oświadczeń, propozycji ugodowych złożonych w mediacji. Wątpliwy z punktu widzenia systemowych rozwiązań i logiki jest pogląd, że strony mogłyby zwolnić uczestników mediacji z tajemnicy i przeprowadzić dowody przed sądem. Podchodząc do mediacji strony miały gwarancję poufności, a zwolnienie z tajemnicy stałoby się bezużyteczne, przecież strony w oświadczeniach przed sądem mogą przyznać fakty, czy złożyć skutecznie oświadczenia, które złożyły w mediacji. 

Zdarzały się rzadko sprawy przed sądem, gdy zawodowy pełnomocnik podnosił zarzut uznania długu w rozmowach w mediacji albo ustalenia warunków ugody bez jej podpisania, udowadniania, że strona przyznała fakty w czasie rozmów w mediacji. Zdarzały się wnioski o przesłuchanie mediatora jako świadka czy przeprowadzenie dowodu z dokumentów – protokołu z mediacji w celu wykazania uznania długu. Sąd powinien taki wniosek oddalić, te dowody nie mogą stanowić podstawy wyrokowania. Zawodowy pełnomocnik powinien znać przepisy bezwzględnie obowiązujące i nie powinien w ogóle składać takich wniosków dowodowych. Złożenie ich może być podstawą odpowiedzialności dyscyplinarnej zawodowej, ponieważ narusza zasadę uczciwości, obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. 

Mimo to pojawiają się czasem wnioski ze strony pełnomocników zawodowych. Jednakże tłumaczenie mecenasa, że działał na wyraźne życzenie klienta, nie zwalnia go z odpowiedzialności. Kodeks Etyczny adwokatów w §10, a Kodeks Etyczny radców prawnych w art. 7 ust. 3 stanowi, że nie można naruszać zasad etyki spełniając oczekiwania czy sugestie klienta lub osób trzecich. 

Przykładem przedmiotowych naruszeń jest sprawa przed Sądem Okręgowym w T., w sprawie strona reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika złożyła niedozwolone wnioski dowodowe o przesłuchania mediatora jako świadka, dopuszczenie dowodu z dokumentów z mediacji. Sąd I instancji oddalił wnioski dowodowe, a strona reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika podniosła to jako zarzut apelacyjny. Sąd II instancji prawidłowo ocenił zasadność oddalenia wniosków dowodowych jako niedopuszczalnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 15.10.2018 r. w sprawie V ACa 398/18, LEX 2634970).

Wobec faktu, że etyka i odpowiedzialność zawodowa mediatorów praktycznie w ogóle nie jest uregulowana, a zasady etyki stosowane wewnętrznie przez centra mediacyjne i stowarzyszenia nie są jednolite, należy dążyć do stworzenia uregulowań prawnych w tym zakresie. Już setki prawników są jednocześnie mediatorami oferując usługi mediacyjne w kancelariach adwokackich i radcowskich. Należy także rozważyć wypracowanie norm kolizyjnych odpowiedzialności zawodowej wynikającej z obu pełnionych zadań, ponieważ narastają wątpliwości do jej zakresu i podstaw.

Kategorie: In Gremio 162, Temat numeru

Olimpia Barańska-Małuszek

Sędzia Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim, Prezes Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia Oddział w Gorzowie Wielkopolskim

Zobacz najchętniej czytane działy:

  • Kryminalna historia Polski
  • Ślepym Okiem Temidy
  • Temat numeru

Pierwszy Sidebar

Informacje:

  • O In Gremio
  • Redakcja
  • Rada Programowa
  • Zasady współpracy
  • Reklama
  • Polityka prywatności
  • Regulaminy
  • Kontakt
© 2004–2023 In Gremio.