Kluczowa dla powodzenia postępowania egzekucyjnego jest – co oczywiste – nie tylko sytuacja majątkowa dłużnika, ale także świadomość wierzyciela co do roli jaką może on w tym postępowaniu odegrać. Co prawda znaczna część czynności podejmowana jest przez organ egzekucyjny z urzędu, jednak nie do przecenienia jest aktywność strony inicjującej postępowanie, a także jej współpraca z organem egzekucyjnym.
Wniosek
Wniosek o wszczęcie egzekucji, złożony czy to w formie pisemnej, elektronicznej (załączając tytuł, o którym mowa w art. 783 § 4 k.p.c.) czy to ustnie do protokołu inicjuje postępowanie egzekucyjne, choć niekoniecznie egzekucję, o czym za chwilę (na potrzeby tego artykułu pominięta zostanie możliwość wszczęcia postępowania z urzędu). Złożenie prawidłowego, wolnego od braków formalnych wniosku to zaledwie początek. We wniosku należy także wskazać świadczenie, które ma być spełnione (art. 797 § 1 k.p.c.). Co prawda w praktyce przyjmuje się niekiedy, że ogólne odesłanie do kwot wskazanych w tytule wykonawczym jest wystarczające, jednak warto jest określić wysokość żądanej należności precyzyjnie. To do wierzyciela bowiem należy decyzja czy egzekucja ma być prowadzona z całości roszczenia objętego tytułem wykonawczym czy tylko z jego części. Tytuł wykonawczy winien być załączony w oryginale. Co istotne z praktycznego punktu widzenia, to wierzyciel nierzadko jest osobą posiadającą najszerszą wiedzę o dłużniku. Bywa, że współpracuje z tymi samymi kontrahentami, wie gdzie znajdują się przedmioty należące do dłużnika, czy co stanowi przedmiot jego działalności gospodarczej. Te wszystkie informacje warto zawrzeć już we wniosku o wszczęcie egzekucji, co znacząco wpłynie na szybkość, a możliwe że i na skuteczność postępowania.
Brak załączenia dokumentów, z których wynika, że doszło do przerwania biegu przedawnienia roszczenia objętego tytułem wykonawczym będzie skutkować nie tylko odmową wszczęcia egzekucji zgodnie z art. 804 § 2 k.p.c., ale i obciążeniem wierzyciela opłatą egzekucyjną w wysokości 10 procent dochodzonego roszczenia.
Postępowanie egzekucyjne a egzekucja
Wbrew obiegowej opinii, również wśród niektórych profesjonalistów, terminy te nie są synonimami. Egzekucja polega na zastosowaniu przez organ egzekucyjny środków przymusu przewidzianych prawem, w celu odzyskania od dłużnika zasądzonego świadczenia. Egzekucja może być przeprowadzona wyłącznie w toku postępowania egzekucyjnego. Jednocześnie postępowanie egzekucyjne nie musi skutkować wszczęciem egzekucji (vide: art. 800(1) k.p.c.). Do wszczęcia postępowania egzekucyjnego dochodzi bowiem z chwilą złożenia wniosku o jego wszczęcie, podobnie jak procesu przez wytoczenie powództwa. Z kolei wszczęcie egzekucji następuje dopiero z chwilą podjęcia przez organ egzekucyjny pierwszej czynności egzekucyjnej.
Sposoby egzekucji
Wskazanie przez wierzyciela sposobów egzekucji nie jest obligatoryjne, albowiem wniosek o wszczęcie egzekucji umożliwia prowadzenie egzekucji według wszystkich dopuszczalnych sposobów, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości. Wierzyciel może jednak wskazać wybrane przez siebie sposoby egzekucji (art. 799 § 1 k.p.c.). Warto pamiętać, że komornik oddali wniosek o podjęcie określonych czynności, jeżeli zachodzą uzasadnione podstawy, że został on złożony wyłącznie w celu szykanowania dłużnika lub nie przyczyni się do zapewnienia prawidłowego toku egzekucji (art. 801 §2 k.p.c.). W praktyce komornicy spotykają się z takimi wnioskami składanymi względem dłużników, przeciwko którym prowadzone są liczne i bezskuteczne postępowania egzekucyjne.
Ile kosztuje wszczęcie egzekucji
Wniosek o wszczęcie egzekucji świadczeń pieniężnych jest wolny od opłaty, zaś komornik nie może odmówić wszczęcia egzekucji, do przeprowadzenia której jest właściwy, zgodnie z przepisami k.p.c. (art. 9 ust. 1 u.k.s.). Nie oznacza to jednak, że przeprowadzenie egzekucji w każdej sytuacji będzie dla wierzyciela bezkosztowe. Co do zasady, jeżeli czynność komornika powoduje wydatki, komornik uzależnia dokonanie tej czynności od uiszczenia zaliczki przez stronę, która wnosi o dokonanie czynności. Wyjątkiem jest sytuacja, w której wysokość wydatków jest niższa lub równa od kosztów wezwania. (art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, dalej: u.k.k.). Podjęcie przez komornika czynności bez uiszczenia zaliczki przez stronę jest naruszeniem przepisów prawa oraz zasad etyki zawodowej. Z jakimi kosztami powinien więc liczyć się wierzyciel? Na to pytanie brak jest uniwersalnej odpowiedzi. Wszystko zależy bowiem od tego jakich czynności zażąda lub ile czasu będzie trwało postępowanie. Aktualnie za udostępnienie danych o pracodawcy dłużnika ZUS wystawia komornikowi fakturę na kwotę 50,62 zł (kwota ta wzrośnie od 1 kwietnia). Pozyskanie danych o czynnościach cywilnoprawnych, których stroną był dłużnik to wydatek 50 zł, sprawdzenie nieruchomości w Centralnej Bazie Danych Elektronicznych Ksiąg Wieczystych – 20 zł. Zapytanie o pojazdy czy rachunki bankowe co do zasady nie obciąża wierzyciela dodatkowymi wydatkami. Natomiast koszty korespondencji wahają się od 0,62 zł do 9,98 zł za przesyłkę (choć bywają i wyższe, w przypadku listów większych rozmiarów). Wierzyciel może zostać także wezwany o zaliczkę na poczet kosztów przejazdu, nagrywania czynności egzekucyjnych, na biegłego i inne. W razie bezskutecznego umorzenia postępowania, wierzyciela może obciążać także opłata w wysokości 150 zł, ustalona na podstawie art. 29 ust. 4 u.k.k. W takiej sprawie będzie to jedyny przychód po stronie komornika.
Dłużnik obowiązany jest zwrócić wierzycielowi poniesione przez niego celowe koszty egzekucji. A w toku skutecznego postępowania komornik ściąga je wraz z egzekwowanym roszczeniem (art. 770 § 1 k.p.c.)
A może warto się zabezpieczyć?
Liczba postępowań o wykonanie zabezpieczenia od kilku lat pozostaje na podobnym poziomie (ok. 5,5 tys. spraw rocznie). Praktyka wskazuje jednak, że wykorzystanie elementu zaskoczenia dłużnika (obowiązanego) poprzez wszczęcie takiej sprawy uniemożliwia mu upłynnienie majątku w ucieczce przed egzekucją, a tym samym wzmacnia pozycję wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym.
Oczekiwania wierzyciela a rzeczywistość
Skuteczność egzekucji w Polsce, liczona według różnych metod, od lat wynosi około 25 procent. Przeciętnie siedmiu na dziesięciu wierzycieli, niezależnie od determinacji i staranności swojego pełnomocnika czy organu egzekucyjnego nie odzyska więc należnego świadczenia, choć nie każdy z nich z tym faktem się pogodzi. Rolą pełnomocnika powinno być również uświadomienie klientowi, że niekiedy bezskuteczność egzekucji to nieunikniony scenariusz. Nie oznacza to jednak, że kończy to możliwości działania wierzyciela. Warto wykorzystać informacje zdobyte w toku postępowania egzekucyjnego (zestawienie czynności cywilnoprawnych z Urzędu Skarbowego, wyszukanie nieruchomości z uwzględnieniem danych wykreślonych z księgi wieczystej) celem zainicjowania postępowania karnego czy złożenia skargi pauliańskiej. Takie działania, szczególnie podjęte w trakcie trwającego postępowania egzekucyjnego, mogą w znaczy sposób zdyscyplinować dłużnika i ułatwić odzyskanie należności.
