II Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Samobójstwo w prawie polskim i naukach pokrewnych”

10 i 11 grudnia 2020 r. odbyła się II Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Samobójstwo w prawie polskim i naukach pokrewnych”. Wydarzenie w tym roku miało charakter zdalny. Jest to już drugi raz, kiedy członkowie Zachodniopomorskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego oraz Koła Naukowego Teoretyków Suicydologii WPiA USz podjęli się organizacji tego Wydarzenia. Niemniej, tegoroczna edycja przerosła oczekiwania organizatorów. W tym roku w skład Komitetu Naukowego Konferencji weszli: dr Konrad Burdziak (USz, IWS), dr Michał Peno (USz) oraz dr Bogna Wach (AJP, PTS), natomiast w składzie Komitetu Organizacyjnego znaleźli się: mgr Aleksandra Góra, Jakub Mróz, mgr Monika Niedźwiecka, mgr Martyna Sowa, Mateusz Szklarz oraz mgr Paulina Waszkiewicz. 

Ponownie Konferencja stała się miejscem wymiany poglądów zarówno praktyków, jak i teoretyków, którzy na co dzień w swojej pracy zajmują się problematyką samobójstwa. Nie od dziś bowiem wiadomo, iż jest to problem ważki, zaś społeczeństwo bardzo często nie zdaje sobie sprawy z jego wagi. Kilkanaście dni przed świętem Bożego Narodzenia specjaliści z różnych dziedzin spotkali się w jednym miejscu, aby zabrać głos w tak ważnej sprawie. 49 uczestników czynnie brało udział w Konferencji, zaś biernie uczestniczyły aż 253 osoby. Dzięki uprzejmości Marka Kozłowskiego (Santander Universidades Polska), który udostępnił dostęp do platformy Zoom oraz przeprowadził krótkie szkolenie z obsługi Zooma dla organizatorów, zarówno pierwszego, jak i drugiego dnia uczestnicy zebrali się właśnie na wspomnianej wyżej platformie. 

Warto także dodać, iż prowadzona była transmisja live na fanpage’u facebookowym Koła Naukowego Teoretyków Suicydologii WPiA USz zarówno pierwszego, jak i drugiego dnia Wydarzenia. Na chwilę obecną ponad 13 000 osób wyświetliło udostępnione transmisje. 

O 8:30 w czwartek 10 grudnia 2020 r. na platformie Zoom spotkali się prelegenci z różnych ośrodków akademickich w Polsce. Pierwszy panel poprowadził dr Konrad Burdziak. Najpierw zabrała głos Dziekan Wydziału Prawa i Administracji dr Beata Kanarek, która uroczyście otworzyła Konferencję. Następnie kilka słów powiedział prof. dr hab. dr h.c. Brunon Hołyst (Prezes Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, Uczelnia Łazarskiego), który podkreślił, jak ważna jest rozmowa i mówienie o problemie samobójstwa, gdyż dotyka wszystkich. Ostatnie w tym panelu wystąpienie, dotyczące przede wszystkim pracy zawodowej prelegenta, jak i jego własnych przemyśleń nad życiem, rodziną oraz prawem, wygłosił prof. INP PAN dr hab. Marek Andrzejewski.

Po pierwszym, wprowadzającym panelu nastał czas na panel drugi, również prowadzony przez dr. Konrada Burdziaka. Pierwszym prelegentem drugiego panelu był dr Tomasz Snarski (UG), który wystąpił z referatem pt. „Prawo karne a moralność”. Kolejny uczestnik Konferencji, a mianowicie dr hab. Mikołaj Małecki (UJ) podczas swojego wystąpienia postanowił przybliżyć uczestnikom problematykę współudziału w śmierci, wskazując przy tym wybrane aspekty kryminalizacji. Dr Piotr Zakrzewski (UKSW) podjął się wskazania różnic pomiędzy przypisaniem skutku w przypadku zabójstwa i w przypadku doprowadzenia do targnięcia się człowieka na własne życie, natomiast dr Michał Derek (UJ) wygłosił referat pt. „Dylemat karalności usiłowania samobójstwa i pomocy do samobójstwa w świetle filozoficznych modeli kryminalizacji”. Ostatni w panelu prelegenci – dr Andrzej Gawliński (UWM, PTS), dr hab. Ireneusz Sołtyszewski, prof. UWM (WUM, UWM, PTS) oraz dr hab. n. farm. Marek Wiergowski (GUM) pochylili się nad zagadnieniem zabójstwa i pomocy w samobójstwie w oparciu o konkretne przykłady. Po ciekawych wystąpieniach przyszedł czas na podsumowanie drugiego panelu oraz dyskusję. Dyskutanci poruszyli wiele ważnych problemów. W wielu kwestiach nie udało się dojść do jednoznacznego porozumienia. Nic w tym dziwnego, gdyż w centrum dyskusji znalazł się art. 151 k.k. Podczas rozmów rozważano m.in. o interpretacji niniejszego przepisu prawnego, a także o jego istocie. 

Uczestnicy płynnie przeszli z drugiego do trzeciego panelu, moderowanego przez mgr Paulinę Waszkiewicz. „Czy dopuszczalna jest ingerencja państwa w przypadku próby samobójstwa?” – takie pytanie sformułowała dr Bogna Wach, zauważając przy tym dwie wartości, które należy każdorazowo brać pod uwagę w sytuacjach suicydalnych, a są to: autonomia pacjenta oraz zasada ochrony życia. O problematyce przymusowego leczenia w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa osobom psychicznie chorym, w tym chorym m.in. na depresję opowiedziały Alicja Ziemlińska (USz) oraz Aneta Kida (ŚUM). Mgr Paulina Waszkiewicz (USz) przedstawiła swoje przemyślenia, dotyczące biegłego z zakresu suicydologii. Następna prelegentka, Ewa Peno (USz), podzieliła się niewielkim wycinkiem swojej pracy zawodowej, wygłaszając referat pt. „Myśli samobójcze – praca z klientem w podejściu TSR oraz interwencja”. Natomiast Aleksandra Góra (USz), ostatnia prelegentka w tym panelu, przedstawiła jak więzi i relacje rodzinne wpływają na dzieci i młodzież w kontekście samobójstw. Po referatach również przyszedł czas na dyskusję. Tym razem dyskutanci zauważyli, jak ważne jest zdrowie psychiczne człowieka i jak mało państwo zapewnia pomocy w tej kwestii. Dostrzeżono również, iż bardzo ważnym problemem są samobójstwa wśród dzieci i osób psychicznie chorych. 

Czwarty, ostatni panel pierwszego dnia również moderowała mgr Paulina Waszkiewicz. Na początek nad samobójstwami wśród dzieci i młodzieży pochyliła się mgr Marta Wrona (UW). Pozostając w problematyce samobójstw wśród młodzieży, jednak wśród środowiska LGBTQIA opowiedziała Anna Chabiera (UW). W czasie przenieśliśmy się razem z mgr Klaudią Rogowską (UW), która wygłosiła referat pt. „Zjawisko samobójstwa wśród mieszkańców miast i wsi Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku”. W inną podróż, bo do Afryki, zabrał nas dr Michał Peno (USz) wraz ze swoim wystąpieniem pt. „Eutanazja w świetle afrykańskich koncepcji etycznych i regulacji prawnych”. O samobójstwach rozszerzonych jako wyzwaniach dla współczesnej suicydologii oraz procesu karnego rozprawiała Magdalena Krysiak (UŁ). Na koniec dr Konrad Burdziak podzielił się z nami swoimi spostrzeżeniami, dotyczącymi polskiego ustawodawstwa oraz leczenia PTSD z wykorzystaniem MDMA jako sposobu przeciwdziałania samobójstwom. Na koniec pierwszego dnia wspólnych obrad odbyła obowiązkowa, długa dyskusja, podczas której głos zabrali przedstawiciele różnych dziedzin naukowych, konfrontując ze sobą swoje przekonania i argumentując postawione przez siebie tezy. Wydawało się, iż rozmowom nie będzie końca, co bardzo cieszyło zarówno organizatorów, jak i uczestników. Niemniej, po ponad 11 godzinach wymiany zdań zakończyliśmy pierwszy dzień Konferencji. 

11 grudnia 2020 r. o godz. 9:30 ponownie spotkaliśmy się na platformie Zoom. Pierwszy panel drugiego dnia Konferencji moderował dr Konrad Burdziak, zaś pierwszy referat pt. „List pożegnalny jako gatunek wypowiedzi i fakt kulturowy” wygłosiła dr Halszka Witkowska (UW, PTS). Następnie głos zabrała dr Dagmara Boruc (PTS, PASSH), przybliżając nam proces opiniowania przez psychologa w przypadku samobójstw. Mgr Tomasz Wojsz (UwB) przeanalizował forum internetowe w kontekście myśli samobójczych, będących często początkiem stanu presuicydialnego. Natomiast mgr Justyna Jarocka (UwB) wystąpiła z prelekcją pt. „Zamaskowana zbrodnia zabójstwa – rozważania na pograniczu medycyny sądowej i procesu karnego”. Na zakończenie pierwszego panelu mogliśmy wysłuchać wystąpienia dr. Roberta Pokleka (UAM), który poruszył problematykę wykorzystywania monitoringu wizyjnego w zapobieganiu samobójstwom więźniów w kontekście odpowiedzialności funkcjonariuszy pełniących służbę na stanowisku „monitorowego”. Po wystąpieniach padły odpowiedzi od prelegentów 
na zadane wcześniej pytania. Dyskutowano m.in. nad zjawiskiem samobójstwa rozszerzonego oraz o obowiązku powiadamiania odpowiednich służb w przypadku zetknięcia się na forum internetowym z osobą, która ma myśli samobójcze. 

Kolejny panel rozpoczął się referatem dr Magdaleny Kowalewskiej-Łukuć (USz), w którym prelegentka wykorzystała elementy prawa oraz psychologii w celu wyjaśnienia anormalnej sytuacji motywacyjnej, jaką może być zabójstwo eutanatyczne. Następnie głos zabrała mgr Monika Niedźwiecka (USz), dzieląc się swoimi przemyśleniami dotyczącymi zgody dysponenta dobrem w kontekście dopuszczalności eutanazji. Kolejny prelegent, Jakub Mróz (UG) patrząc przez pryzmat targnięcia się na życie jako znamienia typu czynu zabronionego, rozważał o prawnokarnym charakterze samobójstwa, zaś Michał Dębrowski (UW) wygłosił referat pt. „Obiektywne przypisanie targnięcia się pokrzywdzonego na własne życie”. „Prawo do życia czy prawo do śmierci?” – na tak postawione pytanie, opierając się na konstytucyjnoprawnych aspektach eutanazji, próbował odpowiedzieć ostatni prelegent tego panelu – Oskar Kubacki (USz). W dyskusji poruszono m.in. kwestie dotyczące współczucia sprawcy dla ofiary w przypadku zabójstwa eutanatycznego. Drugi panel moderowała mgr Martyna Sowa.

Trzeci panel moderowany przez dr Bognę Wach otworzyła prof. AJP dr hab. Beata Orlowska (AJP) prelekcją pt. „Profilaktyka zachować suicydalnych”, zwracając w ten sposób uwagę na problem m.in. nieświadomości i nieznajomości zachowań suicydalnych w różnych środowiskach, np. w rodzinie czy szkole. O kontrowersjach wobec uznania samobójstwa lub próby samobójczej jako wypadku przy pracy albo wypadku zrównanego z wypadkiem przy opowiedział pracy mgr Tomasz Juraszek (UAM), zaś mgr Sylwia Łazuk oraz mgr Paulina Zadykowicz (UwB) zobrazowały nam, jak wygląda postępowanie ze zwłokami, a także ich ochrona prawna. Kwestię odpowiedzialności karnej uczestnika samobójstwa zbiorowego poruszyły Karolina Bać i Aleksandra Mrózek (UR), natomiast dokonując przeglądu wiedzy i perspektywy psychologicznej mgr Aleksandra Frydrysiak (UAM) oraz mgr Mateusz Biniaś (UAM) przeanalizowali zjawisko samobójstwa rozszerzonego. Mgr Dominika Boniecka-Hakobyan (USz) przedstawiła, jak wyglądają samobójstwa pozorowane w sprawach poszlakowych. Ostatnia prelegentka trzeciego panelu, Julia Szcześniak (UW), dokonała analizy zachowań suicydalnych wśród więźniów. Dyskusja w tym panelu dotyczyła przede wszystkim faktu, iż o samobójstwach mało się mówi. Potrzebne są zatem szkolenia i rozmowy o samobójstwach, co powinno być ciągle podkreślane. Specjaliści jednak nie zawsze otrzymują odpowiednią pomoc i wsparcie. 

Ostatni panel prowadzony przed dr Michała Peno otworzyła mgr Magdalena Więckowska (Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej) referatem pt. „Zachowania presuicydalne i suicydalne podopiecznych w pracy kuratora sądowego”. Do świata Internetu przeniosły nas Aleksandra Poślednik, Agnieszka Wójcik (UMCS), skupiając się na zjawisku cybersamobójstwa. W nieco innym świetle, gdyż na gruncie teorii prawa, a dokładniej derywacyjnej koncepcji prawa dokonali analizy zabójstwa eutanatycznego mgr Martyna Sowa oraz mgr Michał Michalski (USz). Na zakończenie Konferencji udaliśmy się do krainy gier komputerowych razem z Danielem Zero (UWM), który w swoim wystąpieniu omówił gry komputerowe jako czynnik determinujący samobójstwa wśród nastolatków. Po kolejnej, lecz ostatniej już owocnej dyskusji dr Michał Peno zakończył Konferencję. Drugi dzień trwał ponad 8 godzin, co daje około 20 godzin podczas dwóch dni wspólnych obrad. 

II Ogólnopolska Konferencja „Samobójstwo w prawie polskim i naukach pokrewnych” po raz drugi stała się miejscem dyskusji, przemyśleń oraz poruszeń. Bez wątpienia uczestnictwo w tym wydarzeniu otworzyło wielu osobom oczy na kilka bardzo ważnych spraw. Do tych osób zaliczają się także organizatorzy, którzy postanowili utworzyć Kampanię Społeczną o nazwie „Cenię życie, cenię słowa”. Celem Kampanii jest zwrócenie uwagi właśnie na słowa. Członkowie Komitetu Organizacyjnego to przede wszystkim prawnicy lub studenci prawa. Dostrzegają oni, iż „przestępstwa wymienione w k.k., a odnoszące się do zachowań suicydalnych, mogą zaczynać się początkowo od niepozornych słów. Zarówno namowa i pomoc (art. 151 k.k.), tak samo stalking (art. 190 § 3 k.k.), jak i znęcanie się (art. 207 § 3 k.k.) mogą mieć formy czysto werbalne” – czytamy na facebookowym fanpage’u Kampanii. Kampania „Cenię życie, cenię słowa” jest niejako przedłużeniem Konferencji, abyśmy nie tylko raz w roku, lecz zawsze pamiętali, że słowa mają moc. Pomysłodawczynią Kampanii jest mgr Paulina Waszkiewicz, zaś do grona koordynatorów należą wszyscy członkowie Koła Naukowego Teoretyków Suicydologii.